2.13.63 Inventaris van het archief van de Troepenmacht in Suriname, (1873) 1900-1975

Suriname is een land gelegen in Zuid-Amerika en omgeven door Brits Guyana, Frans Guyana en Brazilië. Het is van oorsprong bewoond door Indianen welke door de kolonisatie werden teruggedrongen. Vanaf 1667 werden er door verschillende Europese landen pogingen ondernomen om Suriname aan zich te onderwerpen.

Toen in 1815 deze kolonie definitief onder Nederlands gezag kwam te staan werd zij verdedigd door twee bataljons jagers, waaraan later één bataljon artillerie werd toegevoegd.

Vanaf 1868 maakte de troepenmacht geen deel meer uit van het Nederlandse leger. De kosten van de verdediging kwamen hierdoor niet meer ten laste van het ministerie van defensie maar van het ministerie van koloniën. De bepalingen van het koninklijk Nederlands-Indisch leger (K.N.I.L.) werden door deze verschuiving mede van kracht voor de troepenmacht in Suriname.

Suriname kreeg twee compagnieën infanterie en twee compagnieën artillerie, waardoor de totale sterkte 636 man bedroeg. De taken van deze troepen bestonden voornamelijk uit politiediensten en het lopen van patrouilles voor uiterlijk machtsvertoon.

Na de afschaffing van de slavernij in 1863 kwam er een grote emigratie vanuit Nederlands-Indië op gang.Mede hierdoor kwam er een grote verscheidenheid aan bevolkingsgroepen in Suriname, zoals: Indianen, Javanen, creolen, bosnegers, bonninegers, Chinezen en Europeanen.

In 1907 werd de sterkte van de troepenmacht teruggebracht tot 299 man.

Aangezien er stemmen opgingen om de troepenmacht geheel op te heffen, werd er in 1911 een commissie van onderzoek ingesteld. Deze kwam tot de conclusie dat een kleine militaire macht in Suriname niet kon worden gemist.

Toen in 1929 ongeregeldheden op Curaçao uitbraken werd er steun vanuit Suriname verleend ter grootte van 41 man. Na het uitbreken van de tweede wereldoorlog werden alle N.S.B.'ers, Duitsers en andere verdachte personen geïnterneerd. Aangezien Suriname een belangrijke leverancier van bauxiet was namen de Amerikanen de verdediging van de bauxietmijnen voor hun rekening om zodoende de belangen voor de vliegtuigindustrie veilig te stellen. Tevens werd de troepenmacht sterk uitgebreid door mariniers uit Curaçao te sturen en door twee lichtingen van de prinses Irene brigade uit Engeland over te zenden. Uit de burgermaatschappij werd het bataljon stads- en landwachten opgericht, waarin ook een compagnie van het vrouwen hulp korps (V.H.K) was opgenomen.

Door al deze activiteiten groeide het troepencommando en werd dit op 2 april 1942 door een territoriaal commando vervangen. In 1944 bedroeg de totale sterkte 3850 man, die na de tweede wereld oorlog weer snel werd ingekrompen door het bataljon stads- en landwachten op te heffen en de schutterij te demobiliseren.

Met het opheffen van het territoriaal commando op 31 mei 1946 werd het troepencommando weer ingesteld.

Ook werd door de opheffing van het K.N.I.L. op 26 juli 1950 de troepenmacht onderdeel van de koninklijke landmacht.

Ingevolge het statuut van het koninkrijk der Nederlanden van 8 februari 1954 werd Suriname autonoom. Eén van de in het statuut vermelde gemeenschappelijke aangelegenheden van het koninkrijk was de defensie van het land. Er werd bepaald dat de handhaving van de onafhankelijkheid en de verdediging van Suriname een koninkrijksaangelegenheid was. Dit hield dus in dat Suriname geen leger of vloot zou hebben waarover het naar eigen goeddunken kon beschikken. De troepenmacht bleef onder de bevoegdheden van het ministerie van defensie vallen. Voor nadere gegevens wordt verwezen naar de artikelen 30-35, 126-129 van dit statuut en de defensiewet voor Suriname van 29 maart 1959.

De organisatie welke op 11 augustus 1959 tot stand kwam bleef behoudens kleine wijzigingen en verschuivingen tot de onafhankelijkheid dezelfde.

In 1975 nam de Surinaamse krijgsmacht (S.K.M.) de taken van de troepenmacht over en werd deze opgeheven.

De civiele bezigheden welke de troepenmacht gedurende de laatste jaren tot haar taken rekende waren:

• het begeleiden van wetenschappelijke expedities,
• het begeleiden van filmexpedities,
• het in kaart brengen van Suriname,
• het controleren van de jachtwet,
• het verzamelen en registreren van zeeschildpadeieren,
• het bewaren van de openbare orde,
• het verschaffen van geneeskundige zorg,
• het begeleiden van belangrijke personen (V.I.P.'s) welke Suriname bezochten,
• het waken over de brandveiligheid,
• het verzorgen van vakantietrips voor gehandicapte kinderen,
• het in stand houden van de wegen,
• het bouwen van recreatieruimtes en klinieken,
• het schoonhouden van begraafplaatsen,
• en het verlenen van steun bij sportwedstrijden.

Tevens was de commandant hoofd van een afdeling van algemeen bestuur van het gouvernement en had hij als zodanig een adviserende functie naar de gouverneur.

De totale omvang van het archief van de troepenmacht in Suriname 1900-1975 besloeg 38 strekkende meter. Hiervan is na selectie nog 20 strekkende meter overgebleven.

Uit de periode 1858-1900 wordt het totale archief, en uit de periode 1900-1939 wordt het gerubriceerde archief vermist. Daar in een niet uitgegeven manuscript van de troepenmacht in Suriname over 1816-1918 als bronvermelding het archief van het commandement van de troepen in Suriname wordt genoemd kan worden geconcludeerd dat het archief zich in 1918 nog in Suriname bevond. Na dit jaartal werd geen enkele aanwijzing aangetroffen. Ook navraag bij het algemeen rijksarchief in Den Haag leverde niets op.

Er zijn nog twee mogelijkheden:

1. 1. het archief is vernietigd;
2. 2. het archief bevindt zich nog in Suriname.

Voor beide mogelijkheden zijn geen aanwijzingen gevonden. De voorbereiding van de overbrenging vanuit Suriname van het laatste deel (1961-1975) van het archief van de troepenmacht is gebeurd in samenwerking met het hoofd van het centraal archievendepot van het ministerie van defensie en de commandant van de troepenmacht in Suriname.

Besloten werd dat bescheiden ouder dan drie jaar konden worden vernietigd, dit met uitzondering van bescheiden gespecificeerd in een schrijven van de secretaris-generaal van het ministerie van defensie van 10 oktober 1975 nr. 455.909. Onder punt la worden genoemd: de in het archief van de commandant berustende bescheiden welke voor de uitvoering van de mobilisatie- en/of oorlogstaak noodzakelijk waren, de instructies voor de commandant en de stukken "persoonlijk", de processen-verbaal van commando-overdracht, de van kracht zijnde orders, instructies en richtlijnen, taakomschrijvingen, de minutes van orders van blijvende aard, stukken betreffende straf- en discipline-zaken, jaarlijkse overzichten en contracten, periodieke opgave van personeel, stukken van de sectie 2 en de veiligheidsofficieren, stukken "medisch geheim", stukken betreffende dienstongevallen, verslagen van de militair geneeskundige dienst en de ingangen op het archief.

Tevens moesten volgens punt 1 b uit dezelfde brief alle bescheiden van de laatste drie jaar geheel worden ingeleverd. Of deze richtlijnen strikt zijn opgevolgd wordt betwijfeld. Blijkbaar was in Suriname het idee ontstaan om de meeste archiefbescheiden maar te vernietigen.

In een brief aan het hoofd van de afdeling inlichtingen en veiligheid van 7 augustus 1975 nr. S.250248 stelt het hoofd van sectie 2, dat deze archiefbescheiden in Nederland toch niet meer worden uitgezocht en het dus maar beter was om deze te verbranden in de ovens van de Bruynzeel houtmaatschappij.

De financiële bescheiden van de korpsadministratie over 1975 zijn in 1982 geheel vernietigd.

De oude orde was over de jaren 1900-1947 totaal verstoord, tijdens een eerdere bewerking in Leiden bij het archief koninklijke landmacht waar men is uitgegaan van het pertinentiebeginsel. De archiefbescheiden over de jaren 1948-1960 werden in een redelijk goede volgorde aangetroffen.

De archiefbescheiden over de jaren 1960-1975 werden, mede door een overhaast transport, -datum laatste advies 10 oktober 1975 betreffende schonen en verzending en de datum van van verzending 6 november 1975- geheel uit hun oorspronkelijke verband gerukt.

De bescheiden waren in transportkisten gestort waarna deze bij aankomst in Nederland op stellingen werden uitgesorteerd op onderwerp.

Overbrenging van een overheidsarchief

Orders van vóór 1942 zijn niet aangetroffen.

Aangezien deze orders waren ingebonden en uit notities op de bladen blijkt dat ze voor ondersteuning van de uitvoering van de taak waren bestemd en het geen minuut-exemplaren waren, zijn deze orders onder het hoofdstuk documentatie geplaatst.

Tevens is een serie kaarten met bijbehorende catalogus aangetroffen welke niet als archiefbescheiden of bijlage daarvan kunnen worden bestempeld; deze kunnen dus een functie hebben voor terreinoriëntatie en zijn derhalve bij de documentatie geplaatst.

Het archief kent geen beperkingen voor het raadplegen van stukken als gevolg van kwetsbare of slechte materiële staat.

Openbare archiefstukken kunnen online worden aangevraagd en gereserveerd. U kunt dit ook via de terminals in de studiezaal van het Nationaal Archief doen. Om te kunnen reserveren dient u de volgende stappen te volgen:

1. Creëer een account of log in.
2. Selecteer in de archiefinventaris een archiefstuk.
3. Klik op ‘Reserveer’ en kies een tijdstip van inzage.

Bij het citeren in annotatie en verantwoording dient het archief tenminste éénmaal volledig en zonder afkortingen te worden vermeld. Daarna kan worden volstaan met verkorte aanhaling.

VOLLEDIG:
Nationaal Archief, Den Haag, Troepenmacht in Suriname, nummer toegang 2.13.63, inventarisnummer ...

VERKORT:
NL-HaNA, Troepenmacht Suriname, 2.13.63, inv.nr. ...

Inventarisnummers van dit archief zijn niet in kopievorm beschikbaar

Het archief van de troepenmacht in Suriname uit de periode vóór 1858 berust bij het algemeen rijksarchief in Den Haag. Uit de periode 1858-1900 wordt het totale archief vermist.

Deze lijst verwijst naar de inventarisnummers 426-1012 (ingekomen en minuten van uitgaande stukken, 1947-1960).