Archief
Titel
2.05.131 Inventaris van het archief van het Nederlandse Vice-Consulaat te Dar es Salaam (Tanganyika) 1927-1950
Auteur
J.P. de HaasVersie
04-07-2021
Copyright
Nationaal Archief, Den Haag
1983 cc0Beschrijving van het archief
Naam archiefblok
Ministerie van Buitenlandse Zaken, Vice-consulaat te Dar es Salaam (Tanganyika) Vice-Consulaat Dar es Salaam
Periodisering
oudste stuk - jongste stuk: 1927-1950
Archiefbloknummer
Z50Omvang
; 29 inventarisnummer(s) 0,25 meterTaal van het archiefmateriaal
Het merendeel der stukken is in het.
Nederlands
Soort archiefmateriaal
Normale geschreven, getypte en gedrukte documenten, geen bijzondere handschriften.Archiefdienst
Nationaal ArchiefLocatie
Den HaagArchiefvormers
Vice-consulaat te Dar es Salaam (Tanganyika)Samenvatting van de inhoud van het archief
Het archief bevat gegevens over de inrichting van de dienst, huisvesting, en personeel. Voorts stukken inzake burgerlijke stand, nationaliteitskwesties, emigratie, immigratie van staatloze Joden, steunfondsen in verband met de Tweede Wereldoorlog, culturele zaken. Er is een index op persoons- en zaaknamen.Archiefvorming
Geschiedenis van de archiefvormer
Geschiedenis van Brits Oost Afrika.
Brits Oost Afrika was samengesteld uit vier gebieden, namelijk Kenya, Tanganyika, Zanzibar en Oeganda.
Kenya was in 1949 een Britse kolonie, behalve een kuststrook van 16 km breedte van de grens met Tanayika tot de mond van de Tanarivier, welke het domein was van de sultan van Zanzibar, en verhuurd werd aan de Britse regering. Dit was een protectoraat. De hoogste gezagsdrager in Kenya was de gouverneur. Hij werd bijgestaan door een ministerraad van 7 Britse ambtenaren en 8 niet-ambtelijke personen, die samen met één Arabier en vier Afrikanen de Uitvoerende Raad vormden. De Wetgevende Raad telde 56 leden, bestaande uit ambtenaren, benoemde en gekozen leden. Kenya was sinds 1837 onderworpen aan de sultan van Zanzibar. Duitsland, dat tegelijk met Engeland vaste voet probeerde te krijgen in dit gebied, zag van alle aanspraken af bij het Helgoland-Zanzibar-verdrag van 1890. In 1920 werd Kenya een Kroonkolonie. Felle Mau Mau-opstanden teisterden het land sedert 1951 en vooral van 1953-1955. Kenya werd volledig onafhankelijk op 12 december 1963, binnen het Gemenebest. De Coastal Strip werd een deel van Kenya.
Tanganyika was een Brits beheersgebied, dat in opdracht van de Verenigde Naties door Groot-Brittannië beheerd werd. De Britse gouveneur werd bijgestaan door een ministerraad van 14 leden. De Wetgevende Raad bestond uit 64 leden. Duits Oost Afrika, zoals het gebied vanaf 1893 heette, werd in 1920 een Volkenbondmandaat onder Brits bestuur als Tanganyika-territorium.
Ruanda Urundi werd van het gebied afgescheiden als Belgisch mandaatgebied. In 1946 werd Tanganyika een trustgebied der Verenigde Naties onder Brits bestuur. Op 9 december 1961 vond de afkondiging van de onafhankelijkheid plaats en werd het land tevens opgenomen als jongste lid van het Gemenebest.
Op 9 februari 1962 werd het V.N.-trustschapsgebied een republiek.
Oeganda was een Brits protectoraat, bestaande uit de provincies Buganda, Oost-, West-, en Noord-Provincie, en werd bestuurd door een gouverneur. Buganda was een constitutioneel vorstendom, geregeerd door de kabaka, met een eigen ministerraad en parlement (lukiko). Dit gebied had een speciale status, hetgeen in zekere mate ook gold voor de districten Buyoro, Ankole en Toro onder hun Afrikaanse hoofden. De gouverneur regeerde in de overige gebieden door middel van provinciale en districtscommissarissen. Hij werd bijgestaan door een ministerraad. Er was een wetgevende raad onder presidentschap van de gouverneur. Sedert 1879 waren zending en missie in het land toegelaten. In 1894 werd Oeganda Brits en het werd, in tegenstelling tot het naburige Kenya, geen vestigingskolonie voor blanken, maar een inlanderkolonie. In 1953 werd koning Mutesa II weggejaagd, maar in 1955 haalden de Engelsen hem terug om de orde in het land te herstellen. In1957 vond in principe invoering plaats van directe verkiezingen van Afrikaanse leden van de Wetgevende Raad. Oeganda werd op 90 oktober 1962 onafhankelijk en trad toe tot het Gemenebest.
Zanzibar was in 1949 een Brits protectoraat en werd bestuurd door een sultan, daarbij geadviseerd door een Britse resident. Er waren een wetgevende en een uitvoerende raad. In 1890 had Engeland, op grond van het Zanzibar-verdrag, de beschermheerschappij over Zanzibar verkregen. Op Zanzibar vonden onafhankelijkheidsfeesten plaats van 9 tot 11 december 1963. Vanaf 29 oktober 1964 droeg de Verenigde Republiek van Tanganyika en Zanzibar de naam "United Republic of Tanzania".
De Nederlandse vertegenwoordiging
Brits Oost Afrika behoorde voor de oprichting van een consulaat generaal in Kenya tot het ressort van de gezant in Pretoria. Er was slechts een honorair consulaat te Mombasa gevestigd, bezet door een beroepsconsul, de heer A.M.L. Winkelman. Het ressort van het consulaat Mombasa omvatte Kenya Kolonie, Kenya Protectoraat met Zanzibar, het Oeganda Protectoraat en het Tanganyika-gebied. Het consulaat generaal te Nairobi werd opgericht bij K.B. van 9 september 1949 nr. 21 met gelijktijdige benoeming van J.M. Donker tot consul generaal. Het ressort Brits Oost Afrika werd onttrokken aan het ambtsgebied van de gezant te Pretoria onder de bepaling dat Brits Oost Afrika tevens onttrokken bleef aan het ambtsgebied van de ambassadeur te Londen. Nairobi ressorteerde rechtstreeks onder het Ministerie van Buitenlandse Zaken in 's-Gravenhage. Vervolgens traden als titularissen op L. Noë (1954), dr. J. van der Zwaal (1956), dr. A.Zaal (1958), W.P.L.G. de Boer (1961), aan welke laatste drs. J.G. de Jong als consul toegevoegd was. Sinds de onafhankelijkheid van Tanganyika werd in Dar es Salaam dr. J.C. Kruisheer tot Nederlandse ambassadeur benoemd, met standplaats Khartoem. Bij K.B. van 13 1964 nr. 38 werd de heer W.P.L.G. de Boer benoemd tot Buitengewoon en Gevolmachtigd Ambassadeur in zowel Tanganyika als Oeganda, met standplaats Nairobi.
Nadat Kenya de onafhankelijkheid had verkregen op 12 december 1963, bood de heer de Boer op 3 februari 1964 aan de Gouverneur-generaal van Kenya, de heer Malcolm MacDonald, zijn geloofsbrieven als Hr. Ms Ambassadeur te Nairobi aan. De ambassadeur was tevens hoofd van de consulaire post.
De onder de post Nairobi ressorterende consulaten
Het consulaat Mombasa werd opgericht in 1909. Vanaf 1943 was daar de bezetting als volgt: consul-generaal A.M.L. Winkelman (1943), bijgestaan door vice-consul M.A.A. Pelt; consul M.A. Pelt (1943), bijgestaan door vice-consul M.A. Pelt; consul M.A. Pelt (1944), vice-consul J.H. Schmüll (1946), W.J. Zwart (1950), L.P. Heering (1952), K. Brouwer (1961), W. Vastar (1964).
Het vice-consulaat Kampala, opgericht in 1928, werd door omstandigheden met de 2e wereldoorlog verband houdende, in 1939 gesloten en heropend in december 1950. De bezetting bestond vanaf 1950 uit de vice-consuls E.G. Couperus (1950), W.A.J. van Oene (1960) en de heer A.J. Doorman, die in 1962 waarnemend consul werd. De bezetting van het vice-consulaat te Zanzibar, opgericht in 1927, bestond achtereenvolgens uit H.A. Udo de Haes (1927), R.S. Legge (19??) S.L. Freeberne (1936), D.C. Egberts, A.C.B. Bary, S.J. Dde Waal (1949), A.L. Bennet (1953), C. Fasol (1960), D.C. van Uchelen (1962). Het vice-consulaat te Dar-es-Salaam, opgericht in 1927, werd bezet door de volgende vice-consuls: S.L. Freeberne (1927), F.J. van Oldenborgh (1936), S.J. de Waal (1948), J. Heebels, waarnemend vice consul (1949). Bij K.B. van 24-10-1950 nr. 25 werd de post Dar es Salaam tot consulaat verheven. De heer E.H. van Eeghen werd tot consul benoemd, en opgevolgd door waarnemend consul A.J. van der Stadt (1961).
Geschiedenis van het archiefbeheer
Het archief van voor 1965 werd in 1973 naar het ministerie gezonden, het geheime archief (1955-1964) in 1974.
De verwerving van het archief
Overbrenging van een overheidsarchief
Inhoud en structuur van het archief
Selectie en vernietiging
Het archief van de post Nairobi was voor zending naar Nederland al uitgedund aan de hand van de vernietigingslijst van het ministerie. Bij de inventarisering bleken nog 2 meter vernietigd te kunnen worden.
Uit het archief van vice-consulaat Dar es Salaam, 1927-1950, is vernietigd volgens de vernietigingslijst van het ministerie.
Verantwoording van de bewerking
De omvang van het archief van de post Nairobi bedroeg aan het begin van de inventarisatie 9 meter (83 dozen). Bij het eerste blok (de periode 1945-1954), dat evenals het tweede blok was ingedeeld volgens registratuurplan van het ministerie, werd geen inventarislijst aangetroffen, het tweede blok was vergezeld van een onvolledige inventarislijst. Stukken van het derde blok, die ook werden aangetroffen, werden apart gezet. Dit geldt eveneens voor het archiefje van het vice-consulaat Dar es Salaam (1927-1949), dat onder de naam 'consulaat Mombasa' in het depot was opgeborgen, en archiefbescheiden behorende tot het gezantschap Pretoria, 1907-1949. Deze twee laatste archieven waren destijds bij wijze van documentatie naar de post te Nairobi gezonden. Hierop heeft betrekking een schrijven van het ministerie, APA-18297 van 16 februari 1960. Iets soortgelijks was er aan de hand met archiefbescheiden, die tijdens het inventariseren werden aangetroffen, en welke waren ontvangen en opgemaakt door de ambassadeur te Khartoem, tevens geaccrediteerd in "Tanganyika, 1961-1964", dat oorspronkelijk een afdeling van het archief van de ambassade te Khartoem vormde. Het betrof de volgende dossiers: 901 Congressen en conferenties, 911,30 Tangayika, 911.21 T Bezoeken staatshoofden en regeringspersonen Tangayika, 911. Nederlands Nieuw Guinea- Tangayika, 944 T Internationale organisaties, 999 T United Nations-Tangayika.
In het archief is een splitsing ingevoerd die oorspronkelijk niet aanwezig was, namelijk de splitsing in een consulaat generaals-archief en een archief van de ambassade Nairobi omdat de post begin 1964 verheven werd tot ambassade, terwijl de ambassadeur, die geaccrediteerd was bij de regering van Kenya tevens hoofd was van de consulaire post. Omdat de meeste dossiers doorliepen, zijn de inventaris bij de betreffende dossiers van consulaat-generaal en ambassade onderlinge verwijzingen aangebracht. Vanaf 1964 zijn binnen de inventaris van de ambassade in Kenya twee aparte afdelingen gevormd voor de archiefbescheiden welke door de ambassadeur werden ontvangen en opgemaakt in diens hoedanigheid van ambassadeur, geaccrediteerd respectievelijk bij de regeringen van Tangayika en Oeganda.
Het archief van vice-consulaat Dar es Salaam, 1927-1950, dat geplaatst was bij het archief van de post Nairobi, is als zelfstandig geheel apart in een inventaris beschreven en ook zo in het depot geplaatst.
Ordening van het archief
De oude omslagen, voorzien van code-indeling en titel, zijn vervangen door nieuwe mappen, die doorlopend genummerd zijn. In de code-indeling van het archief van de post Nairobi zijn geen wijzigingen aangebracht. De geheime agendanummers van het consulaatgeneraal 1949-1954 werden niet in een aparte agenda geschreven. Over de jaren 1955-1964 zijn de geheime archieven van het consulaat-generaal en de ambassade in één inventaris beschreven.
Aanwijzingen voor de gebruiker
Openbaarheidsbeperkingen
Deels openbaar, deels beperkt openbaar (A).
Beperkingen aan het gebruik
Reproductie van originele bescheiden uit dit archief is, behoudens de algemene regels die gelden voor het kopiëren van stukken, niet aan beperkingen onderhevig. Er zijn geen beperkingen krachtens het auteursrecht.
Materiële beperkingen
Het archief kent geen beperkingen voor het raadplegen van stukken als gevolg van slechte materiële staat.
Aanvraaginstructie
Openbare archiefstukken kunnen online worden aangevraagd en gereserveerd. U kunt dit ook via de terminals in de studiezaal van het Nationaal Archief doen. Om te kunnen reserveren dient u de volgende stappen te volgen:
- Creëer een account of log in.
- Selecteer in de archiefinventaris een archiefstuk.
- Klik op ‘Reserveer’ en kies een tijdstip van inzage.
Citeerinstructie
Bij het citeren in annotatie en verantwoording dient het archief tenminste éénmaal volledig en zonder afkortingen te worden vermeld. Daarna kan worden volstaan met verkorte aanhaling.
VOLLEDIG:
Nationaal Archief, Den Haag, Ministerie van Buitenlandse Zaken, Vice-consulaat te Dar es Salaam (Tanganyika), nummer toegang 2.05.131, inventarisnummer ...
VERKORT:
NL-HaNA, Vice-Consulaat Dar es Salaam, 2.05.131, inv.nr. ...
Verwant materiaal
Inventarisnummers van dit archief zijn niet in kopievorm beschikbaar
De archiefbescheiden van het gezantschap Pretoria welke werden aangetroffen, zullen worden teruggebracht in het archief van dat gezantschap (2.05.121 en 2.13.50). De onderwerpen in de dossiers van laatstgenoemd archief betroffen de volgende consulaire posten: Mombasa (1936-1949), Nairobi (1946-194?) Zanzibar (1907-1949), Dar es Salaam (1921- 1949), Kampala (1927-1949).
Bijlagen
Overzicht van geraadpleegde bronnen
Publicaties Winkler Prins Encyclopedie 1959. Staatsalmanakken.
Archieven
Consulaat Generaal Nairobi 1955-1964, inv.nr. 31.
Gezantschap Pretoria.