2.21.169 Inventaris van het archief van prof. mr. C. van Vollenhoven [levensjaren 1874-1933], (1881) 1882-1933 (1960)

In 1897 maakte hij kennis met het kamerlid Jacob Theodoor Cremer, wiens particuliere secretaris hij werd. Toen Cremer in 1898 minister van Koloniën werd, werd Van Vollenhoven tot adjunct-commies op zijn departement, afdeling A, benoemd, teneinde hem te adviseren over justitie, onderwijs, eredienst en nijverheid. In 1901 werd hij tot hoogleraar in Leiden benoemd, aanvankelijk met de leeropdracht "Mohammedaans recht en de instellingen en gebruiken van Nederlands-Indië, alsmede staats- en administratief recht van de koloniën en bezittingen". Reeds uit zijn aanvaardingsrede "Exacte Rechtswetenschap" bleek, dat hij aan deze opdracht een eigen interpretatie wenste te geven in de richting van een codificatie van de rechtsopvattingen in Nederlands-Indië vanuit het inheemse volksrecht, de adat, niet - zoals gebruikelijk was - vanuit Europese, aan de Romeinen ontleende rechtsbeginselen, of de Koran. Duidelijk toonde hij zich een voorstander van de "ethische richting", waarbij het hem vooral te doen was om de bestuursadministratie van het goevernement en de verzelfstandiging van de gewesten aan te passen aan de inlandse opvattingen.

In deze geest werkte de in 1909 opgerichte Adatrechtcommissie. Zelf stimuleerde hij zijn studenten tot literatuurstudie, die leidde tot een uitgave van Pandecten van het Adatrecht door het Koloniaal Instituut. In 1914 verzorgde hij de eerste druk van een verzameling Verordeningen Inlandsch Privaatrecht, terwijl in 1918 het eerste deel van zijn standaardwerk Het Adatrecht in Nederlandsch-Indië verscheen. Staatkundige uitwerking kregen zijn rechtsopvattingen in een Proeve eener Staatsregeling voor Nederlandsch-Indië (1922) en een artikelenserie "Staatsrecht Overzee" in het Koloniaal Tijdschrift (1928-1929). Zijn streven naar een meervoudige bestuursstructuur, "waarbij aan ieder volksdeel in Nederlands-Indië recht werd gedaan, vond "weinig weerklank in de administratieve uitwerking door het goevernement.

Had de strijd tegen miskenning van het adatrecht in Nederlands-Indië zijn grootste aandacht, zijn belangstelling voor het volkenrecht leidde tot politiek engagement ten gunste van een internationaal recht. Zijn deelname aan de conferentie voor Internationaal Privaatrecht van 1910 bracht hem in contact met de voorzitter T.M.C. Asser, wiens opvattingen over het permanent Hof van Justitie hij uitwerkte tot een voorstel om een internationaal gerechtshof ook in te schakelen bij oorlogsdreiging en desnoods een internationale politiemacht te scheppen. De door hem gepropageerde ideeën leidde tot zijn benoeming in de commissie ter voorbereiding van de derde vredesconferentie in 1913, die echter in 1915 zijn activiteiten moest staken wegens het uitbreken van de wereldoorlog.

Tijdens de oorlog adviseerde hij de Nederlandsche Overzee Trustmaatschappij en de afdeling Politieke Zaken van het departement van Buitenlandse Zaken over de volkenrechtelijke kant van tal van verwikkelingen, waarin Nederlandse schepen en Nederlandse onderdanen kwamen te verkeren. Onmiddellijk na de oorlog vergezelde hij Jacob Theodoor Cremer, die als gezant naar de Verenigde Staten van Amerika werd uitgezonden, voor een speciale missie "om een nieuwe schakel van wetenschappelijk en geestelijk leven" tussen beide landen te vormen. Zijn reis leidde vooral tot een grotere bekendheid van de betekenis van Hugo de Groot voor het volkenrecht.

In 1920 werd het Internationaal Gerechtshof opgericht, mede het gevolg van zijn inspanningen. Zelf werd hij in 1921 voor Nederland afgevaardigd in het permanent Hof van Arbitrage. Van 1924 tot 1927 had hij bovendien zitting in een Claims Commission, die als scheidsgericht moest fungeren tussen de Verenigde Staten en Mexico over wederzijdse vorderingen, voortkomend uit de Mexicaanse revolutie. In 1930 werd hij door de Raad van de Volkenbond tot lid van het Internationaal Gerechtshof gekozen.

Belangrijker functies op staatkundig gebied heeft Van Vollenhoven om gezondheidsredenen afgewezen. Reeds in 1903 openbaarde zich een ziekte, die hem dwong, zich in zijn werkzaamheden te beperken. Hij concentreerde zich derhalve vooral op de wetenschap, waarbij hij ernaar streefde zijn opvattingen over adatrecht en volkenrecht uit te bouwen tot een algemeen vergelijkend recht. De uitwerking van deze plannen werd op 29 april 1933 door zijn overlijden afgebroken.

Bij zijn dood liet hij in een ladenkast ca. 4 m' bundeltjes na over diverse onderwerpen met betrekking tot rechts- en staatkundige vraagstellingen in Nederlands-Indië. Deze ladenkast bevindt zich in het voormalig Oosters Instituut op het Rapenburg in Leiden.

De rechtstitel is (nog) onbekend

Het archief is door schenking verworven.

Het archief kent geen beperkingen voor het raadplegen van stukken als gevolg van slechte materiële staat.

Openbare archiefstukken kunnen online worden aangevraagd en gereserveerd. U kunt dit ook via de terminals in de studiezaal van het Nationaal Archief doen. Om te kunnen reserveren dient u de volgende stappen te volgen:

1. Creëer een account of log in.
2. Selecteer in de archiefinventaris een archiefstuk.
3. Klik op ‘Reserveer’ en kies een tijdstip van inzage.

Bij het citeren in annotatie en verantwoording dient het archief tenminste éénmaal volledig en zonder afkortingen te worden vermeld. Daarna kan worden volstaan met verkorte aanhaling.

VOLLEDIG:
Nationaal Archief, Den Haag, Collectie 319 C. van Vollenhoven, nummer toegang 2.21.169, inventarisnummer ...

VERKORT:
NL-HaNA, Vollenhoven, van, 2.21.169, inv.nr. ...

Inventarisnummers van dit archief zijn niet in kopievorm beschikbaar