Terug naar zoekresultaten

2.14.01.02 Inventaris van het archief van de Inspectie van het Gymnasiaal Onderwijs, 1877-1958

Download inventaris als PDFDownload inventaris als XML

Bekijk de zoekhulp bij dit archief

Voer een zoekterm in
VorigeVolgende

Beschrijving

ArchiefBeschrijving van het archiefArchiefvormingInhoud en structuur van het archiefAanwijzingen voor de gebruikerVerwant materiaal

Archief

Titel

2.14.01.02
Inventaris van het archief van de Inspectie van het Gymnasiaal Onderwijs, 1877-1958

Auteur

J.A.A. Bervoets

Versie

31-03-2022

Copyright

Nationaal Archief, Den Haag
1972 cc0

Beschrijving van het archief

Naam archiefblok

Inspectie Gymnasiaal Onderwijs
Isp. Gymnasiaal Onderwijs

Periodisering

oudste stuk - jongste stuk: 1877-1958

Archiefbloknummer

O27539

Omvang

; 311 inventarisnummer(s) 2,70 meter

Taal van het archiefmateriaal

Het merendeel der stukken is in het.
Nederlands

Soort archiefmateriaal

Normale geschreven, getypte en gedrukte documenten, geen bijzondere handschriften.

Archiefdienst

Nationaal Archief

Locatie

Den Haag

Archiefvormers

Inspectie van het Gymnasiaal Onderwijs

Samenvatting van de inhoud van het archief

Het archief bevat ingekomen stukken, registers en doorslagen van uitgegane stukken, en stukken betreffende onder meer wettelijke regelingen, het leerplan voor gymnasia, eindexamens, onderwijzend personeel en leerlingen. Daarnaast bevat het een serie stukken betreffende afzonderlijke scholen, geordend per school en per plaats. Het archief is niet volledig.

Archiefvorming

Geschiedenis van de archiefvormer
De inspectie op het gymnasiale onderwijs werd bij de wet op het Hoger Onderwijs van 1876 (Stbl. 102) ingesteld. In deze wet werd het toezicht op de gymnasia opgedragen aan "een of meer inspecteurs" (art. 27), die door de Kroon werden benoemd en door het Rijk werden bezoldigd. In de praktijk werd deze functie door één persoon uitgeoefend. Zijn taken en bevoegdheden, beschreven in de artikelen 17 en 29-31 zijn als volgt samen te vatten.
  1. De inspecteurs moeten ervoor waken, dat de wet op het Hoger Onderwijs niet wordt overtreden en zonodig proces-verbaal opmaken. (art. 29).
  2. Zij "zorgen door bezoek bekend te blijven met de gymnasia, onder hun toezigt geplaatst; zij trachten door overleg met de gemeentebesturen, de curatoren en de rectoren de bloei der gymnasia te bevorderen." (art. 31). De directies van de scholen die zij bezoeken moeten hen, op straffe van boete en zelfs enkele dagen gevangenisstraf, vrij toegang verlenen en alle gevraagde inlichtingen verstrekken. (art. 30).
  3. "Zij lichten de Regeering voor omtrent alle onderwerpen, waarover hun berigt wordt gevraagd, en doen aan Onze Minister van Binnenlandsche Zaken de noodige voorstellen" (art. 31). In de praktijk werd hun advies gevraagd bij iedere wettelijke regeling die het gymnasiaal onderwijs aanging, elk beroep tegen beslissingen van lagere instanties en elk verzoek om van de gebruikelijke wettelijke regeling af te wijken.
  4. Zij zijn verplicht om sollicitanten voor een leraarsbetrekking aan een openbaar gymnasium te horen en moeten over hem advies uitbrengen aan de hem benoemende gemeente (art. 17). Dit advies was vrijwel bindend, omdat, indien de gemeente hiervan afweek, de inspecteur met inachtneming van art. 15 de benoeming aan het Rijk of aan Gedeputeerde Staten ter goedkeuring kon voorleggen en zijn bezwaren kon kenbaar maken. Ook moest de inspecteur worden gehoord ingeval van schorsing van een leraar; zelf kon hij bij de gemeente op schorsing aandringen en, indien deze onwillig was, in beroep gaan bij Gedeputeerde Staten (art. 17) en zo nodig bij de Kroon (art. 19).
  5. Zij moeten jaarlijks een verslag samenstellen over de toestand van het onderwijs (art. 31).
Door de wijziging van de wet op het Hoger Onderwijs van 1900 (Stbl. 113) werd hun taak nog uitgebreid, omdat een regeling werd getroffen voor de toekenning van het ius promovendi aan bijzondere gymnasia: weliswaar hadden de inspecteurs geen bemoeiing met de benoeming van het onderwijzend personeel, maar bij de periodieke "aanwijzing" van deze bijzondere scholen werd hun advies gevraagd over de kwaliteit en de inhoud van het onderwijs. Een enkele maal ging een schoolbestuur ook voor andere zaken vrijwillig bij de inspecteur te rade.
In deze situatie kwam geen verandering, totdat bij ministeriële beschikking van 1 december 1933 de inspectie der gymnasia werd opgeheven en een algemene inspectie van het Middelbaar en Voorbereidend Hoger Onderwijs werd ingevoerd, die regionaal werd opgezet. Dit had tot gevolg, dat de voormalige inspecteur der gymnasia een rayon kreeg toegewezen, waarin hij ook H.B.S.-en, Lycea, Handelsscholen en M.M.S.-en moest inspecteren, en dat de gymnasia, die niet tot zijn rayon behoorden, onder de inspectie van de voormalige inspecteurs van het Middelbaar Onderwijs vielen. Dit stuitte op grote bezwaren, vooral van het onderwijzend personeel der gymnasia, dat vreesde, dat een inspectie door functionarissen die geen klassieke opleiding genoten hadden tot onoplosbare conflicten zou leiden. Op 1 december 1936 werd, mede op aandringen van de ex-inspecteur der gymnasia, de oude orde weer hersteld.
In de bezettingsjaren had de inspecteur naast zijn gewone taak ook het toezicht op de naleving van de voorschriften van de secretaris-generaal van Opvoeding, Wetenschappen en Cultuurbescherming en diende hij de scholen van advies over de al dan niet door de bezetter toegelaten leerboeken. Ook regelde hij met de schoolbesturen in 1944 de toekenning van nooddiploma's aan eindexaminandi, die voortijdig in de arbeidsinzet waren opgeroepen. Na de bevrijding was hij, voorzover zijn gezondheid dit toeliet, behulpzaam bij het onderzoek voor de zuivering van het onderwijzend personeel. De inspectie van het gymnasiaal onderwijs werd opgeheven, toen per 1 september 1969 wederom een algehele inspectie van het middelbaar en voorbereidend hoger onderwijs werd ingevoerd, die eveneens regionaal werd onderverdeeld.
Achtereenvolgens waren de volgende personen inspecteur der gymnasia:
  • J.G. van Eijken, benoemd op 17 augustus 1877,
  • C.J. Eggink, benoemd op 18 oktober 1889,
  • C.J. Vinkesteyn, benoemd op 8 september 1908,
  • E.H. Renkema, benoemd op 1 september 1931,
  • J. van IJzeren, a.i. in 1946,
  • J.M. van Buijtenen, benoemd in 1947.
Geschiedenis van het archiefbeheer
Noch door de onderwijsinspectie zelf noch door de rijksarchivaris vóór de oorlog werd aan de archieven, die door de inspecteurs werden gevormd, grote historische waarde gehecht. De oud-inspecteur van het middelbaar onderwijs G.H. Coops kreeg b.v. op 2 februari 1935 van de Algemene Rijksarchivaris de machtiging om, na opmaking van proces-verbaal, de onder hem berustende bescheiden over de inspectie van enkele rayons van het middelbaar onderwijs van 1864 af volledig te vernietigen. ( Zie inventarisnr. 53. ) De inspecteur der gymnasia berichtte op 26 januari 1943 aan de secretaris-generaal van Opvoeding, Wetenschap en Cultuurbescherming: "Het is mij gebleken, dat ook mijn voorgangers de gewoonte hadden om, evenals ik dat geregeld heb gedaan, van tijd tot tijd het jongste gedeelte van het archief uit te dunnen door vernietiging van stukken, waarvan het langer bewaren noch voor administratieve doeleinden noch voor later historisch onderzoek van belang konden zijn." ( Zie inventarisnr. 39. ) Dit is echter verre van oordeelkundig gebeurd, zodat er in het archief opvallende lacunes voorkomen. ( De geconstateerde leemten gaven aan de toenmalige rijksarchivaris van de Tweede Afdeling, Mr. A.R.M. Mommers aanleiding tot een onderzoek ten huize van J. van IJzeren naar eventueel nog niet overgedragen stukken. Dit leverde kennelijk als resultaat op, dat het overgedragene als volledig moet worden beschouwd. (Correspondentie van de IIe Afdeling, 1951 D 96) )
De weerslag van de tijdelijke reorganisatie van de inspectie in de jaren 1934-1936 is in het archief slechts te bespeuren bij de serie uitgaande brieven van de inspecteur van de 2e inspectie van het Middelbaar en Voorbereidend Hoger Onderwijs van die tijd. Na de herinvoering van de inspectie van het gymnasiaal onderwijs werden de bij de andere inspecteurs ingekomen stukken betreffende gymnasia kennelijk uitgewisseld tegen de onder de in zijn functie herstelde inspecteur berustende stukken betreffende andere onderwijsinrichtingen.
In 1951 werd het archief van de inspecteurs J.G. van Eijken, G.J. Eggink, C.J. Vinkesteyn, E.H. Renkema en J. van IJzeren door het ministerie van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen aan het Algemeen Rijksarchief overgedragen. De rijksarchivaris van de Tweede Afdeling, Mr. A.R.M. Mommers, maakte hiervan een lijst, die tot dusver als inventaris diende. In 1959 en in 1962 volgden aanvullingen op dit archief.
Overbrenging van een overheidsarchief
De verwerving van het archief
Het archief is krachtens bepalingen van de Archiefwet overgebracht.

Inhoud en structuur van het archief

Inhoud
Selectie en vernietiging
LIJST VAN VERNIETIGDE STUKKEN
I. Algemeen
Verzoeken om inlichtingen van eenvoudige, niet principiële aard, met de minuten van de daarop verzonden antwoorden. 1923-1956
Geleidebrieven. 1876-1956
Mededelingen van het ministerie van Binnenlandse Zaken, afd. Onderwijs, en van het ministerie van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen. 1876-1956
Besluiten van gemeenteraden en gemeentelijke verordeningen. 1876-1956
II. Toelating
Verzoeken van individuen om als toehoorder te worden geplaatst, met de daarop uitgebrachte adviezen. 1876-1948
III. Schooltijden en leerplan
Stukken betreffende de vaststelling van schooltijden en van vakanties en vrije dagen, benevens betreffende de verlenging van vakanties. 1876-1948
Schoolprogramma's, lesroosters met toelichtingen, staten van lessenverdeling en de daarvoor gevoerde correspondentie, behalve die welke bij de stichting van een school, bij een verzoek om aanwijzing of bij de eerste subsidieverlening zijn overgelegd. 1876-1956
Stukken betreffende het verlenen van een machtiging tot klassensplitsing, de vermeerdering van lesuren en de wijziging van salariëring welke daarvan het gevolg is. 1876-1956
IV. Examens
Stukken betreffende de benoeming van examencommissies. 1876-1956
Stukken betreffende de vaststelling van examenroosters. 1876-1956
Examenopgaven met daarbij ingeleverde oplossingen, en voorstellen tot examenopgaven met de daarop uitgebrachte adviezen. 1923-1956
Rekeningen en verantwoordingen van door examencommissies uitgegeven gelden. 1876-1956
Verslagen van examencommissies welke in de Staatscourant zijn afgedrukt. 1876-1956
Verzoeken om uitreiking van getuigschriften, waarvan het origineel verloren is geraakt, met de daarop uitgebrachte adviezen.
N.B. De stukken over de jaren 1930-1956 zijn buiten de inventaris gehouden en ondergebracht in het semistatisch archief van het ministerie van Onderwijs, totdat de administratie bewaring niet langer nodig acht.		 1923-1930
V. Schoolgebouwen, terreinen, benodigdheden en hulpmiddelen
Stukken betreffende eenvoudige onderhouds- en herstelwerkzaamheden aan schoolgebouwen. 1876-1956
Correspondentie betreffende aanschaffing, onderhoud en verkoop van meubelen en leermiddelen, alsmede het beschikbaar stellen van gelden daarvoor.
N.B. Correspondentie over leerboeken over de periode 1940-1945 uitgezonderd.		 1923-1956
VI. Subsidies
Verzoeken om toekenning van rijkssubsidie met het bijbehorende advies en de afdoening, met uitzondering van de eerste, de voorlaatste en de laatste maal dat de toekenning plaats vond. 1876-1956
Jaarlijkse begrotingen en bijbehorende adviezen, uitgezonderd die welke bij de oprichting of herbouw van scholen en de eerste subsidieverlening zijn overgelegd. 1876-1956
Verzoeken om voorschotten op subsidies met de bijbehorende adviezen. 1876-1956
VII. Personeel A. Dienstbetrekking
Stukken betreffende sollicitaties, benoeming, indiensttreding en eervol ontslag van leerkrachten en schoolpersoneel (concierge, amanuensis, etc.) uitgezonderd rectoren en directeuren.
N.B. De stukken over de jaren 1930-1956 zijn buiten de inventaris gehouden en ondergebracht in het semistatisch archief van het ministerie van Onderwijs, totdat de administratie bewaring niet langer meer nodig acht.		 1876-1930
Verzoeken tot het bekleden van nevenbetrekkingen met de daarop uitgebrachte adviezen. 1923-1956
Verzoeken van leerkrachten om toestemming tot het geven van privélessen, met de daarop uitgebrachte adviezen. 1876-1956
Stukken betreffende verzoeken van vreemdelingen om onderwijs te mogen geven.
N.B. De Stukken over de jaren 1930-1956 zijn buiten de inventaris gehouden en ondergebracht in het semistatisch archief van het ministerie van Onderwijs, totdat de administratie bewaring niet langer meer nodig acht.		 1876-1930
Stukken betreffende aanvraag tot machtigingen tot het aanstellen van niet-bevoegde leerkrachten. 1876-1956
B. Verlof
Mededelingen omtrent ziekten en ongevallen van leerkrachten, aanvragen om buitengewoon verlof met de daarop uitgebrachte adviezen en stukken betreffende de waarneming van lessen tijdens afwezigheid. 1876-1956
C. Bezoldiging en pensioen
Stukken betreffende salariëring. 1876-1956
Mededelingen van en over leerkrachten betreffende huwelijk, geboorte en overlijden, uitgezonderd wanneer deze mededelingen rectoren of directeuren betreffen. 1876-1956
D. Toelagen en vergoedingen
Correspondentie over de beloning van de waarneming van het (di-)rectoraat. 1876-1956
Verzoeken om vergoeding van reis- en verblijfkosten, met de bijbehorende adviezen. 1876-1956
VIII. Inspectie
Stukken betreffende vergoeding van bureaukosten, aanschaf van hulpmiddelen van de inspecteur. 1923-1940
Verantwoording van de bewerking
Het archief bestond oorspronkelijk uit drie gedeelten: een serie agenda's, registers en doorslagen van uitgaande brieven, een reeks ingekomen brieven en een verzameling rubrieksgewijs per school geordende stukken. De series doorslagen van uitgaande stukken, die van een correspondentienummer waren voorzien, werden in de oorspronkelijke chronologische orde gehandhaafd. Bij de ingekomen stukken bleek dit echter niet doenlijk, omdat er binnen de reeks kleine dossiers waren gevormd en de briefwisseling na schoning niet zelden een zaaksgewijze samenhang vertoonde, die nog werd versterkt door het feit dat de inspecteurs de neiging hadden, hun conceptantwoorden op de ingekomen stukken te schrijven; deze reeks is dus zoveel mogelijk zaaksgewijs, zo nodig rubrieksgewijs uitgesplitst en gesystematiseerd. De per school gevormde reeksen werden intact gelaten, behoudens enkele dossiers, die uit de oorspronkelijke volgorde werden gelicht en binnen de rubriek apart beschreven; het resultaat van deze ordening is, dat zich talrijke "schoolarchiefjes" vormden, die een belangrijke aanvullende informatiebron kunnen zijn over de geschiedenis van de geïnspecteerde gymnasia.
Teneinde de individuele belangen van personen te beschermen is besloten om stukken die nog levende personen betreffen, niet ter inzage te geven. ( Correspondentie van de IIe Afdeling, 1972 D 12.12. )
Het archief werd in 1972 geïnventariseerd door Drs. J.A.A. Bervoets, chartermeester van de Tweede Afdeling van het Algemeen Rijksarchief.

Aanwijzingen voor de gebruiker

Openbaarheidsbeperkingen
Deels openbaar, deels beperkt openbaar (B).
Beperkingen aan het gebruik
Reproductie van originele bescheiden uit dit archief is, behoudens de algemene regels die gelden voor het kopiëren van stukken, niet aan beperkingen onderhevig. Er zijn geen beperkingen krachtens het auteursrecht.
Materiële beperkingen
Het archief kent geen beperkingen voor het raadplegen van stukken als gevolg van slechte materiële staat.
Aanvraaginstructie
Openbare archiefstukken kunnen online worden aangevraagd en gereserveerd. U kunt dit ook via de terminals in de studiezaal van het Nationaal Archief doen. Om te kunnen reserveren dient u de volgende stappen te volgen:
  1. Creëer een account of log in.
  2. Selecteer in de archiefinventaris een archiefstuk.
  3. Klik op ‘Reserveer’ en kies een tijdstip van inzage.
Citeerinstructie
Bij het citeren in annotatie en verantwoording dient het archief tenminste éénmaal volledig en zonder afkortingen te worden vermeld. Daarna kan worden volstaan met verkorte aanhaling.
VOLLEDIG:
Nationaal Archief, Den Haag, Inspectie Gymnasiaal Onderwijs, nummer toegang 2.14.01.02, inventarisnummer ...
VERKORT:
NL-HaNA, Isp. Gymnasiaal Onderwijs, 2.14.01.02, inv.nr. ...

Verwant materiaal

Beschikbaarheid van kopieën
Inventarisnummers van dit archief zijn niet in kopievorm beschikbaar
Verwante archieven
Lijst van stukken, berustend in het semistatisch archief van het Ministerie van Onderwijs en Wetenschappen
Stukken betreffende:
  • Verzoeken om uitreiking van getuigschriften, waarvan het origineel is verloren geraakt, met de daarop uitgebrachte adviezen;
  • Sollicitaties, benoeming, indiensttreding en eervol ontslag van leerkrachten en schoolpersoneel (concierge, amanuensis etc.);
  • Verzoeken van vreemdelingen om onderwijs te mogen geven. 1930-1956
  1. 1930, januari - juni
  2. 1930, juli - december
  3. 1931, januari - juni
  4. 1931, juli - december
  5. 1932, september - december
  6. 1933, januari - juni
  7. 1933, september - december
  8. 1934, januari - juli
  9. 1935, januari - juli
  10. 1936, januari - juni
  11. 1936, juli - december
  12. 1937, januari - juni
  13. 1937, juli - december
  14. 1938, januari - juni
  15. 1938, juli - december
  16. 1939, augustus - december
  17. 1940, januari - juni
  18. 1940, juli - december
  19. 1942, januari - juni
  20. 1942, juli - oktober
  21. 1943, januari - september
  22. 1944
  23. 1945
  24. 1946, maart - augustus
  25. 1946, september - oktober
  26. 1946, november - 1947, januari
  1. Alkmaar, Murmelliusgymnasium
  2. Amersfoort, collegium Constantinum
  3. Amersfoort, Johan van Oldenbarneveldtgymnasium
  4. Amsterdam, Barlaeusgymnasium
  5. Amsterdam, gereformeerd gymnasium
  6. Amsterdam, St. Ignatiuscollege
  7. Amsterdam, Vossiusgymnasium
  8. Apeldoorn, Aartsbisschoppelijk klein seminarie
  9. Apeldoorn, gemeentelijk gymnasium
  10. Arnhem, stedelijk gymnasium
  11. Assen, stedelijk gymnasium
  12. Bergen op Zoom, Juvenaat H. Hart
  13. Breda, gemeentelijk gymnasium
  14. Breda, gymnasium aan het seminarie De Ypelaar
  15. Delft, gemeentelijk gymnasium
  16. Deventer, openbaar gymnasium
  17. Dordrecht, openbaar gymnasium
  18. Ede, bijzonder gymnasium
  19. Eindhoven, Gymnasium Augustinianum
  20. Gorinchem, Gymnasium Camphusianum
  21. Gouda, Coornhertgymnasium
  22. 's-Gravenhage, Aloysiuscollege
  23. 's-Gravenhage, Christelijk Gymnasium
  24. 's-Gravenhage, Gymnasium Haganum
  25. Groningen, Praediniusgymnasium
  26. Groningen, Willem Lodewijkgymnasium
  27. Haarlem, Stedelijk Gymnasium
  28. Heerlen, St. Bernardinuscollege
  29. Heerlen, St. Claracollege
  30. Heerlen, Grotiuscollege
  31. Hengelo (Ov), gemeentelijk gymnasium
  32. 's-Hertogenbosch, gemeentelijk gymnasium
  33. Hilversum, gemeentelijk gymnasium
  34. Kampen, gereformeerd gymnasium
  35. Kerkrade, gymnasium Rolduc
  36. Leeuwarden, gereformeerd gymnasium
  37. Leeuwarden, Stedelijk Gymnasium
  38. Leiden, Stedelijk Gymnasium
  39. Maastricht, Rooms-Katholiek Gymnasium
  40. Maastricht, Stedelijk Gymnasium
  41. Middelburg, gemeentelijk gymnasium
  42. Nijmegen, St. Canisiuscollege
  43. Nijmegen, stedelijk gymnasium
  44. Oosterhout, gymnasium op het seminarie der Paters Capucijnen
  45. Roermond, Bisschoppelijk college
  46. Rotterdam, Gymnasium Erasmianum
  47. Rotterdam, St. Franciscuscollege
  48. Rotterdam, Marnixgymnasium
  49. Schiedam, gemeentelijk gymnasium
  50. Sittard, Bisschoppelijk college "St. Jozef"
  51. Sneek, gemeentelijk gymnasium
  52. Tiel, gemeentelijk gymnasium
  53. Utrecht, Christelijk gymnasium
  54. Utrecht, Hieronymusgymnasium
  55. Velsen, Gymnasium Felisenum
  56. Venlo, St. Thomascollege
  57. Venray, R.K. gymnasium St. Angela
  58. Venray, R.K. gymnasium voor jongens "Immaculatae Conceptionis"
  59. Weert, Bisschoppelijk college
  60. Winschoten, gemeentelijk gymnasium
  61. Zeist, gymnasium De Breul
  62. Zundert, gymnasium van het St. Vincentiusseminarie
  63. Zutphen, gemeentelijk gymnasium
  64. Zwolle, Gymnasium Celeanum
I. AlgemeenII. ToelatingIII. Schooltijden en leerplanIV. ExamensV. Schoolgebouwen, terreinen, benodigdheden en hulpmiddelenVI. SubsidiesVII. PersoneelA. DienstbetrekkingB. VerlofC. Bezoldiging en pensioenD. Toelagen en vergoedingenVIII. Inspectie

Archiefbestanddelen

---
---