Terug naar zoekresultaten

2.04.50 Inventaris van het archief van het Ministerie van Binnenlandse Zaken: Afdeling Algemeen Secretariaat en Comptabiliteit, (1908) 1914-1950

Het geschoonde archief is geheel geordend op onderwerp. Het rubriekenschema geeft een goed overzicht van de taken: organisatie van het departement; financiële voorschriften en controle; personeel; betalingen ten behoeve van de opvang van vluchtelingen en krijgsgevangenen tijdens de Eerste Wereldoorlog; toezicht op de Algemene Landsdrukkerij en (vanaf 1933) op de PTT en de Rijkspostspaarbank. Een serie personeelsdossiers van het hoger personeel, uit de jaren 1914-1966, is ondergebracht in een apart bestand (Inventaris 2.04.53.19)

Download inventaris als PDF Download inventaris als XML

Bekijk de zoekhulp bij dit archief

Er is geen specifieke zoekhulp, zie de algemene hulp bij het zoeken in archieven

Beschrijving

Archief Beschrijving van het archief Archiefvorming Inhoud en structuur van het archief Aanwijzingen voor de gebruiker Verwant materiaal Bijlagen

Archief

Titel

2.04.50

Inventaris van het archief van het Ministerie van Binnenlandse Zaken: Afdeling Algemeen Secretariaat en Comptabiliteit, (1908) 1914-1950

Auteur

CAS 20

Versie

23-06-2021

Copyright

Nationaal Archief, Den Haag

1990 cc0

Beschrijving van het archief

Naam archiefblok

Ministerie van Binnenlandse Zaken: Afdeling Algemeen Secretariaat en Comptabiliteit (ASC)

BiZa / Alg. Secretariaat en Comptabiliteit

Periodisering

archiefvorming: 1914-1950

oudste stuk - jongste stuk: 1908-1950

Archiefbloknummer

B24094

Omvang

; 763 inventarisnummer(s) 19,90 meter

Taal van het archiefmateriaal

Het merendeel der stukken is in het.

Nederlands

Soort archiefmateriaal

Normale geschreven, getypte en gedrukte documenten, geen bijzondere handschriften.

Archiefdienst

Nationaal Archief

Locatie

Den Haag

Archiefvormers

Ministerie van Binnenlandse Zaken en Landbouw / Afdeling Algemeen Secretariaat en Comptabiliteit Ministerie van Binnenlandse Zaken / Afdeling Algemeen Secretariaat en Comptabiliteit

Samenvatting van de inhoud van het archief

Archiefvorming

Geschiedenis van de archiefvormer

Op 1 januari 1914 werd bij het Ministerie van Binnenlandse Zaken de afdeling Algemeen Secretariaat en Comptabiliteit (A.S.C.) ingesteld. Het takenpakket werd samengesteld uit de taken van de per die datum opgeheven afdelingen Algemene Zaken en Comptabiliteit (A.Z.C.) en Generaal Secretariaat ( Beschikking van Minister van Binnenlandse Zaken d.d. 31 december 1913, no. 316 Kabinet. ) . De taken van de afdeling Algemeen Secretariaat en Comptabiliteit waren in 1914 ( Staatsalmanak voor het Koninkrijk der Nederlanden 1915, no. 153. )

ontvangst der ingekomen stukken en verzending naar de afdelingen;
kopie en verzending der uitgaande stukken;
behandeling van geheime stukken;
geheim archief;
algemeen register van de uitgaande stukken;
repertoire;
invordering van registratie-, zegel- en legesgelden;
archief en bibliotheek van het departement;
regeling van de dienst der boden;
begroting der uitgaven van het departement en de Algemene Landsdrukkerij;
toezicht op en administratie over de Algemene Landsdrukkerij;
jaarlijkse rekeningen en verslagen wegens de staatsuitgaven;
medewerking met de andere afdelingen bij de behandeling van zaken van geldelijke of comptabele aard;
onderzoek van de vorderingen ten laste van genoemde begrotingen;
aanvragen tot betaling van die vorderingen;
betaalbaarstelling van tractementen, toelagen, wachtgelden, subsidies, enz.;
boekhouding;
verantwoording van verschillende ontvangsten;
kortingen ten behoeve van schuldeisers;
verkrijgbaarstelling voor het publiek van stukken, vanwege het departement gedrukt;
gratificatiën;
verzoeken om plaatsing;
zaken welke tot geen der andere afdelingen behoren.

Een van de taken van A.S.C. was het beleid van en het toezicht op de Algemene Landsdrukkerij (A.L.). Bij de A.L. werd een afzonderlijke administratie gevoerd door de Dienst van de Nederlandse Staatscourant, de Handelingen der Staten-Generaal en het Staatsblad. De directeur van de A.L. was ook directeur van de Dienst van de Nederlandse Staatscourant enz. Bij de opneming per 1 januari 1915 van de A.L. onder de staatsbedrijven ( Wet van 21 december 1914, Staatsblad 579-1914. ) werd een Commissie van Toezicht benoemd ( Koninklijk Besluit d.d. 22 oktober 1914, Staatsblad 503-1914. ) . Aan deze commissie werd opgedragen het toezicht op het zakelijk en financieel beheer. Dit toezicht strekte zich ook uit tot de Dienst van de Nederlandse Staatscourant enz. Per 1 september 1931 werd de uitgifte van Rijkspublicaties geconcentreerd bij de Dienst van de Nederlandse Staatscourant, waaraan de zogenaamde Rijksuitgeverij haar bestaan heeft te danken. Deze Dienst werd belast met de verkoop van publicaties die door de verschillende ministeries en rijksdiensten werden uitgegeven en in een door die instantie, in overleg met de Dienst, te bepalen oplage in debiet werden gegeven ( Inventarisnummers 577, 609 ) . Per 1 september 1947 werden het Staatsbedrijf der Algemene Landsdrukkerij en de Dienst van de Nederlandse Staatscourant samengevoegd tot het Staatsdrukkerij- en Uitgeverijbedrijf ( Koninklijk Besluit van 13 augustus 1947, no. 26, Nederlandse Staatscourant 167-1947 ) . Met ingang van het dienstjaar 1922 werd het Staatsbosbeheer aangewezen als staatsbedrijf ( Wet van 19 maart 1921, Staatsblad 619-1921 ) . Bij de opheffing van het Ministerie van Landbouw, Nijverheid en Handel per 1 januari 1923 kwam onder andere het Staatsbosbedrijf onder de competentie van het Departement van Binnenlandse Zaken en Landbouw ( Koninklijk Besluit van 24 november 1922, Staatsblad 606-1922; wet van 22 december 1922, Staatsblad 715-1922; koninklijk besluit van 27 december 1922, Staatsblad 735-1922 ) . De afdeling A.S.C. werd op dat moment verantwoordelijk voor de begroting van dit bedrijf. De aanwijzing van het Staatsbosbeheer tot staatsbedrijf verviel weer met ingang van het dienstjaar 1926 ( Wet van 23 juni 1925, Staatblad 237-1925 ) . Bij de instelling van het Ministerie van Sociale Zaken in 1933 werd aan het Departement van Binnenlandse Zaken onder meer de zorg voor het Staatsbedrijf der Posterijen, Telegrafie en Telefonie (P.T.T.) en de zorg voor de Rijkspostspaarbank (R.P.S.) opgedragen ( Koninklijk besluit van 8 juni 1933, Staatsblad 311-1933; wet van 25 oktober 1933, Staatsblad 533-1933; inventarisnummer 175 ) . Deze taak werd bij de afdeling A.S.C. ondergebracht. Per 22 december 1942 werd het bedrijf van de R.P.S. als afzonderlijke tak van dienst door de P.T.T. uitgeoefend, nadat al per 1 juni 1941 de R.P.S. onder de leiding van de P.T.T. was gesteld ( Inventarisnummer 720 ) . Op 2 juli 1946 werd de zorg voor de belangen van de Nederlandse binnenlandse radio-omroep, de radio-omroep voor de overzeese gebiedsdelen en de Wereldomroep, behalve voor zover betreft de aanleg en de exploitatie van de hiertoe benodigde zendinrichtingen, overgedragen aan het Ministerie van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen ( Koninklijk besluit van 2 juli 1946, Staatsblad G 167-1946 ) . De zorg voor de P.T.T. is op 3 juli 1946 uiteindelijk overgegaan naar het Departement van Verkeer ( Koninklijk besluit van 18 juli 1946, Staatsblad G 186-1946 ) . De in Londen opgerichte Rijksspaardienst, die tot doel had Nederlanders buiten vijandelijk of bezet gebied bij een Nederlandse instelling te kunnen laten beleggen, is uiteindelijk ook overgegaan naar het Ministerie van Verkeer. Op dat moment was de Rijksspaardienst al in liquidatie ( Inventarisnummer 722 ) . Op grond van het Vreemdelingenreglement 1918 viel de verantwoordelijkheid voor vluchtelingen onder de ministeries van Justitie, van Binnenlandse Zaken en van Oorlog ( Koninklijk besluit van 24 juli 1918, Staatsblad 470-1918 ) . Alle financiële en personele aangelegenheden met betrekking tot de vluchtelingenzorg vielen onder de afdeling A.S.C. Deze taak werd van 1938 tot en met oktober 1942 grotendeels uitgevoerd door een apart bureau A.S.C./Vluchtelingen ( Het archief van het Bureau A.S.C./Vluchtelingen staat beschreven in de Inventaris van de archieven van organen ressorterende onder het Ministerie van Binnenlandse Zaken en belast met de zorg voor de vluchtelingen uit Duitsland, 1938-1942, CAS-inventaris nr. 28, Winschoten, 1986 ) . Begin maart 1943 verhuisde het grootste deel van het Departement van Binnenlandse Zaken naar Apeldoorn ( Vermaas, R., Ministerie zonder minister, p.30 ) . In Den Haag bleef een kleine staf, waaronder de Secretaris-Generaal, achter. In 1945 werd ingesteld de afdeling "Den Haag", met als werkgebied de provincies Utrecht, Noord-Holland en Zuid-Holland ( Inventarisnummer 183 ) . In 1945 kwam het departement weer terug naar Den Haag. In 1943 bleek de afdeling A.S.C. onderverdeeld te zijn in de bureaus Verificatie, Tractementen, Boekhouding en Expeditie en Secretarie en Archief. In 1945 was de onderverdeling als volgt: Algemeen Secretariaat, Bureau Verificatie, Bureau Tractementen, Bureau Boekhouding, Bureau Registratuur, Expeditie en Secretarie, en Archief. In 1947 werd het Bureau Tractementen: Bureau Personeel en Salarissen en in 1948 het Bureau Registratuur: Bureau Documentatie en Registratuur ( Zie hiervoor Bestuursalmanak voor het bezette Nederlandsche gebied en Staatsalmanak voor het Koninkrijk der Nederlanden ) .

8 Maart 1950 was de laatste dag waarop de naam A.S.C. gebruikt werd.

De afdeling werd op 9 maart 1950 voortgezet onder de naam Comptabiliteit en Algemene Zaken (C.A.Z.) ( Vastgesteld aan de hand van archiefbescheiden van de afdelingen A.S.C. en C.A.Z. )

Personeel van de afdeling A.S.C., gebaseerd op gegevens uit de Staatsalmanak voor het Koninkrijk der Nederlanden en uit de Bestuursalmanak voor het bezette Nederlandsche gebied.

P.J. van Acker	adjunct-commies, 1918-1921 commies, 1922-1929 hoofdcommies, 1930-1935 hoofdcommies, persoonlijke rang van referendaris, 1936-1942 referendaris, 1943-1945 referendaris, plv. chef der afdeling, 1946-1950
J. Akse	commies, 1949-1950
W. Akse	commies, 1949-1950
J.J. Arts	commies, 1945-1950
P.C. Baerents	adjunct-commies, 1914-1918
H.C. Beekman	adjunct-commies, 1921-1927 commies, 1928-1940
A. Belinfante jr.	administrateur, chef der afdeling, 1914
R. Blom	adjunct-commies, 1948-1950
M.C.P. Bolijn	adjunct-commies, 1928-1932
A.P. Bomas	hoofdcommies, 1948-1950
A. Bomhof	commies, 1948-1950
J. van der Boom	adjunct-commies, 1914-1916 commies, 1917-1918
H.F. Broekhuizen	adjunct-commies, 1946-1947 commies, 1948-1950
J.C. Brons	hoofdcommies, 1914-1915 referendaris, chef der afdeling, 1916-1918
E. Canneman	commies, 1914-1916 hoofdcommies, 1917-1918
H.A. Crebas	adjunct-commies, 1945-1947
H. van Diepen	adjunct-commies, 1914-1918 commies, 1919-1934
J.D.H. Dillewijn	adjunct-commies, 1948-1950
S.C. van Donkelaar	adjunct-commies, 1948-1950
J.A. Duyser	adjunct-commies, 1947-1950
L.J. van Dijk	referendaris, 1945-1947
J.C. Eelvelt	hoofdcommies, 1923-1931
J.M. Erdman	adjunct-commies, 1914-1915 commies, 1916-1918
A.J. Eyckelhof	adjunct-commies, 1914-1918 commies, 1919-1922 hoofdcommies, 1923-1931
W.C. Eyckelhof	adjunct-commies, 1916-1919 commies, 1920-1933
H.J. Eykman	adjunct-commies, 1945-1950
L.L. Franx	adjunct-commies, 1914-1918 commies, 1919-1922 hoofdcommies, 1923-1931 referendaris, 1932-1933 referendaris, chef der afdeling, 1934-1943 administrateur-titulair, chef der afdeling, 1945-1946
M. van der Gaag	adjunct-commies, 1935-1940 commies, 1941-1948
P.S.A. Goedbloed	adjunct-commies, 1914-1917 commies, 1918
P.J. Goes	commies, 1947 hoofdcommies, 1948-1950
A.J. Goudkamp	adjunct-commies, 1947-1950
H. Groeneveldt	adjunct-commies, 1949-1950
Th. J. Hagevoort	hoofdcommies, 1946-1948
A.G. den Hartog	adjunct-commies, 1946-1947
C.J.M. Heckema	hoofdcommies, 1932-1936
L.A.W. de Heer	adjunct-commies, 1928-1934 commies, 1935-1940 hoofdcommies, 1941-1950
A.F. Heesterman	adjunct-commies, 1935-1939
A.J.J. Heintjes	adjunct-commies, 1923-1927
H. Heintjes	adjunct-commies, 1947-1950
H.L. Hendriksen	adjunct-commies, 1946-1950
P.A.H. Hofman	adjunct-commies, 1915-1916
C.F. van Holten	commies, 1946-1950
L. Hooijkaas	adjunct-commies, 1916-1918
C.C. Hulst	accountant, 1934-1935
K. de Jong	adjunct-commies, 1946-1950
D. Kappenburg	adjunct-commies, 1948-1950
A.C. Karres	adjunct-commies, 1928-1935 commies, 1936-1950
A.K. Kisman	adjunct-commies, 1947
J. van Klaveren	adjunct-commies, 1949-1950
A.F. Kleyn	adjunct-commies, 1941-1950
C.J. Kloote	adjunct-commies, 1941 commies, 1945-1950
I.F.M. Knippenberg	adjunct-commies, 1947-1950
W.C. Kraan	hoofdcommies, 1945-1950
J. Kuiler	hoofdcommies, 1914
G.K. Lobatto	commies, 1914-1918
B.H. Messenmaeckers-de Graaf	adjunct-commies, 1946-1948 commies, 1949-1950
J.C. Miebies	adjunct-commies, 1938-1945
A.H. Pastoor	adjunct-commies, 1949-1950
G. Pippel	adjunct-commies, 1914-1915 commies, 1916-1918
J.W. van der Rest	adjunct-commies, 1933-1934
A.W. Riem-Vis	hoofdcommies, 1914-1919
A.J.C.Rinnooy	commies, 1922-1936
D.J. Rotteveel	adjunct-commies, 1925-1934 commies, 1935-1940
H.J. van Santen	commies, 1914-1918 hoofdcommies, chef der afdeling, 1919-1921 referendaris, chef der afdeling, 1922-1931 administrateur, chef der afdeling, 1932-1933
D.Th. van der Schalie	adjunct-commies, 1941-1950
B.P.A. Schregel	adjunct-commies, 1928-1933 commies, 1934-1940 hoofdcommies, 1941-1950
L. Schreiner	adjunct-commies, 1947-1950
E.E. Seller	adjunct-commies, 1941-1942 commies, 1945-1950
H.L. Smallegange	adjunct-commies, 1917
M.C.E. Stengele	adjunct-commies, 1935-1948
G.F. Stutterheim	commies, 1914-1919 hoofdcommies, 1920-1921
C. Sulkers	adjunct-commies, 1915-1918
A. Tetteroo	adjunct-commies, 1947-1950
W. Tolsma	adjunct-commies, 1914-1915 commies, 1916-1918
J.G. Tromp	hoofdcommies, 1914-1918
J. van der Vecht	adjunct-commies, 1946-1947 commies, 1948-1950
J.T. Verbaas	commies, 1920-1926
M.C. Vink	adjunct-commies, 1948-1950
E. de Vries	commies, 1945-1950
J.A. van der Wal	adjunct-commies, 1948-1950
J. van Weeren	adjunct-commies, 1949-1950
A.F. Weinberg	adjunct-commies, 1916
C.O. Wicherts	commies, 1920-1931
J.W.A. van Wijk	adjunct-commies, 1941 commies, 1945-1950
H.R. Yntema	adjunct-commies, 1941-1945 commies, 1946-1950
H. Zweers	adjunct-commies, 1946-1950

Geschiedenis van het archiefbeheer

Het archief was oorspronkelijk chronologisch geordend en toegankelijk met behulp van agenda's en indices. In de loop der tijd werd een gedeelte herordend naar onderwerp. Ten tijde van de invoering van de decimale archiefcode, na 1947, werd een gedeelte van het archief herordend aan de hand van de archiefcode van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (code-V.N.G.). Hierdoor ontstonden de volgende archiefblokken:

een gedeelte herordend op onderwerp;
een gedeelte herordend op basis van de code-V.N.G. dat betrekking heeft op de bemoeienis met de Algemene Landsdrukkerij c.a.;
een gedeelte herordend op basis van de code-V.N.G. dat betrekking heeft op de bemoeienis met uiteenlopende relaties;
een gedeelte waarin de chronologische ordening is gehandhaafd.
Naast de bovengenoemde archiefblokken bevatte het archief 16,5 meter agenda's en indices.

De archiefgedeelten, herordend met behulp van de code-V.N.G., waren toegankelijk gemaakte door middel van dossierinventarissen. Op het onderwerpsgewijs geordende gedeelte bestond geen enkele ingang.

Bij de herordening heeft met het archief vermengd met die van taakvoorgangers en -opvolgers, en van andere afdelingen en instellingen. Bij het vormen van het tien-jarenblok 1950-1959 van de taakopvolgers is ook een grote hoeveelheid A.S.C-archief daarin afgedwaald.

Uit het chronologisch geordende gedeelte van het archief ontbraken stukken uit de jaren 1914-1919. Deze bleken te zijn opgenomen in herordende gedeelten.

Gebleken is dat uit het archief meerdere malen is vernietigd.

De verwerving van het archief

Het archief is krachtens bepalingen van de Archiefwet overgebracht.

Inhoud en structuur van het archief

Verantwoording van de bewerking

Op 30 november 1984 werd het archief door de Centrale Archief Selectiedienst ter bewerking ontvangen van het Ministerie van Binnenlandse Zaken. De omvang van het archief voor bewerking bedroeg 81,5 meter.

De selectie en vernietiging heeft plaatsgevonden aan de hand van de "Lijst houdende opgaaf van voor vernietiging in aanmerking komende stukken in de archieven van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en in de archieven van de onder dat ministerie ressorterende commissies en ambtenaren" ( Goedgekeurd bij beschikking van de Minister van Binnenlandse Zaken en de staatssecretaris van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen respectievelijk van 25 januari 1961, nr. C 61/U 138 afd. F.A.Z., bureau P.A.Z. en van 24 maart 1961, nr. 80163, afd. Oudheidkunde en Natuurbescherming; nadien aangevuld en gewijzigd ) . Daarnaast zijn er bescheiden vernietigd volgens de procedure voorgeschreven in art. 3 lid 4 van het Archiefbesluit. Het vernietigde archiefgedeelte bedraagt 40 strekkende meter. Bescheiden afkomstig uit archieven van andere archiefvormers zijn op grond van het bestemmingsbeginsel teruggebracht naar de archieven waaruit ze afkomstig zijn. In totaal was dit 17 strekkende meter.

Gekozen is voor een herordening van het totale archief volgende de Algemene archiefcode ten behoeve van de archiefverordening en de archiefdocumentatie bij het Ministerie van Binnenlandse Zaken . Een exemplaar van deze code berust in de bibliotheek van het Algemeen Rijksarchief. Op een aantal plaatsen in de inventaris zijn ter vergroting van de toegankelijkheid niet in de Algemene archiefcode voorkomende notaties tussengevoegd.

Het geïnventariseerde archief werd september 1986 teruggezonden naar het Ministerie van Binnenlandse Zaken. Medio 1987 werd het archief overgedragen aan het Algemeen Rijksarchief. Al spoedig bleek de toegankelijkheid van het archief voor verbetering vatbaar. Eind 1987 werd het archief door de Centrale Archief Selectiedienst opnieuw in bewerking genomen. Wederom werden stukken uit de archieven van taakvoorgangers, taakopvolgers, andere afdelingen van Binnenlandse Zaken en andere departementen op grond van het bestemmingsbeginsel teruggeplaatst. Ook werden de archieven van de taakvoorgangers en -opvolgers opnieuw bekeken op archief behorende tot de afdeling A.S.C. Een aantal dossiers en stukken moest anders worden geclasseerd. Hierdoor was het noodzakelijk van de bestaande inventaris een herziene uitgave samen te stellen. De herziene uitgave heeft een zekere deling ondergaan, gebaseerd op het takenpakket: de 'stukken betreffende bijzondere onderwerpen' zijn verdeeld in 'Departementale aangelegenheden' en 'Beleid en toezicht op de staatsbedrijven'. Gezien het feit dat de R.P.S. in 1942 geheel bij de P.T.T. gevoegd is is er in deze inventaris voor gekozen bescheiden betreffende de P.T.T. en de R.P.S. in één hoofdstuk te plaatsen: 'Staatsbedrijf der Posterijen, Telegrafie en Telefonie - Rijkspostspaarbank'. Binnen dit hoofdstuk is een scheiding aangebracht tussen P.T.T. en R.P.S.

Achterin de inventaris is als bijlage een concordantie opgenomen.

In 1990 is het archief weer teruggegaan naar het Algemeen Rijksarchief. De omvang van het archief bedraagt 22 strekkende meter.

Aanwijzingen voor de gebruiker

Openbaarheidsbeperkingen

Volledig openbaar.

Beperkingen aan het gebruik

Reproductie van originele bescheiden uit dit archief is, behoudens de algemene regels die gelden voor het kopiëren van stukken, niet aan beperkingen onderhevig. Er zijn geen beperkingen krachtens het auteursrecht.

Materiële beperkingen

Het archief kent geen beperkingen voor het raadplegen van stukken als gevolg van slechte materiële staat.

Aanvraaginstructie

Openbare archiefstukken kunnen online worden aangevraagd en gereserveerd. U kunt dit ook via de terminals in de studiezaal van het Nationaal Archief doen. Om te kunnen reserveren dient u de volgende stappen te volgen:

Creëer een account of log in.
Selecteer in de archiefinventaris een archiefstuk.
Klik op ‘Reserveer’ en kies een tijdstip van inzage.

Citeerinstructie

Bij het citeren in annotatie en verantwoording dient het archief tenminste éénmaal volledig en zonder afkortingen te worden vermeld. Daarna kan worden volstaan met verkorte aanhaling.

VOLLEDIG:
Nationaal Archief, Den Haag, Ministerie van Binnenlandse Zaken: Afdeling Algemeen Secretariaat en Comptabiliteit (ASC), nummer toegang 2.04.50, inventarisnummer ...

VERKORT:
NL-HaNA, BiZa / Alg. Secretariaat en Comptabiliteit, 2.04.50, inv.nr. ...

Verwant materiaal

Beschikbaarheid van kopieën

Inventarisnummers van dit archief zijn niet in kopievorm beschikbaar

Publicaties Dijkstra, mr. S.P. De afdeling Algemeen Secretariaat en Comptabiliteit (Ministerie van Binnenlandse Zaken), 1914-1949 . Winschoten, 1984 Dijkstra, mr. S.P. Rapport inzake onderzoek in het archief van de afdeling Algemeen Secretariaat en Comptabiliteit van het Ministerie van Binnenlandse Zaken, 1914-1949 . 's-Gravenhage, 1983 Vermaas, R. Ministerie zonder minister . 's-Gravenhage, 1985 Voet, M.J.D. van der 25 Jaar Algemene Zaken . 's-Gravenhage, 1973 IJsselmuiden, P.G. van Binnenlandse Zaken en het ontstaan van de moderne bureaucratie in Nederland 1813-1940 . Kampen, 1988