2.19.228 Inventaris van het archief van de Algemene Bond voor Ouderen (ANBO) en rechtsvoorgangers, 1947-2001

De Algemene Nederlandse Bond voor Ouderen (ANBO) is per 1 januari 1978 ontstaan uit een samengaan van twee andere organisaties: de Bond voor Staatspension(ne)ering (BvS, van 1900 tot en met 1977) en de Algemene Bond van Ouden van Dagen (sinds 1961 Algemene Bond van Bejaarden, afgekort ABvB), die van 1945 tot en met 1977 heeft bestaan.

In 1978 kocht ANBO een eigen pand en verhuisde naar de Weerdsingel in Utrecht. Omdat de organisatie na enkele jaren alweer uit haar jasje was gegroeid moest worden uitgekeken naar uitbreiding van de locatie. In 1989 werd het naastgelegen pand aangekocht, waarna een ingrijpende vebouwing plaatsvond. Van deze verbouwing zijn veel foto's bewaard gebleven en gearchiveerd (inv.nr. 18).

ANBO heeft een groot aantal commissies gekend. Er waren vaste, studie- en ad-hoc-commissies. In de vergadering van Dagelijks en Hoofdbestuur van de vereniging van 28 september 1981 is gesproken over een reorganisatie hiervan. Uit het overzicht dat aan deze bespreking ten grondslag lag blijkt dat 45 studiecommissies, ad-hoc commissies en reguliere commissies zouden worden opgeheven en dat een twintigtal zou blijven bestaan - bij elkaar dus 65 commissies. De twee door de Algemene Vergadering ingestelde commissies (Financiële en Geschillencommissie) bleven bestaan. Het hier gepresenteerde overzicht geeft een beeld van de veelheid aan onderwerpen waar op commissoriaal niveau over werd gesproken. Om enkele te noemen: 'Interne samenwerking bondsbureau', 'Testen sollicitanten', 'Landelijke toogdagen', 'Leden van verdienste', 'Taak en werkwijze HB en beleidsmedewerkers' (Commssie professionalisering), 'Financiering personeelskosten' (inv.nr. 22). Ondanks hun grote aantal hebben de meeste in de archieven geen eigen sporen nagelaten. Ze kwamen wel aan de orde in de vergaderingen van DB en HB; daar kunnen gegevens worden gevonden.

Aanvankelijk vond overleg op centraal niveau plaats, maar gaandeweg werd ook nadruk gelegd op gewestelijke en plaatselijke contacten. Weliswaar beschikten de bonden aldus over een forum waar zij structureel met elkaar in gesprek waren, maar dat betekende niet dat zij altijd vriendelijk met elkaar omgingen. In het archief bevindt zich correspondentie die daarvan getuigt. Dat kon betrekking hebben op de verdeling van zetels in (provinciale) overlegorganen, of klachten over pogingen om leden van elkaar af te snoepen.

Ook met niet specifiek voor bejaarden werkzame organisaties vond samenwerking plaats. Zo sloot ANBO in 1989 een overeenkomst met Humanitas over het project 'Over wonen van ouderen gesproken'. Met vakbonden werden gezamenlijke acties ondernomen.

Sinds 2009 is ANBO aangesloten bij de Federatie van Nederlandse Vakverenigingen FNV). Al in 1981 had overleg over een vorm van toenadering plaatsgevonden, maar deze gesprekken leidden niet tot resultaat. Integendeel: toen werden in juni in de vergadering van het hoofdbestuur harde noten gekraakt over de houding van de FNV (inv.nr. 22). Ook latere verslagen geven niet blijk van een ontluikende liefde (inv.nr. 23, januari 1982). Overeenstemming over de afbakening van werkterreinen leek in die jaren nog niet te bereiken.

Op Europees niveau participeert ANBO in de in 1962 opgerichte EURAG (Bund für die ältere Generation Europas). Ook is de bond aangesloten bij de ISCA (International Senior Citizens Association)

De Bond voor Staatspensionering (BvS) is op 9 september 1900 te Arnhem opgericht. Het was een zeer gemengd gezelschap en kende vogels van uiteenlopende pluimage. Uit zijn propaganda krijgen we de indruk dat de bond zich vooral voor de armen inzette. Er was geen sprake van enige binding aan een levensbeschouwelijke of ideologische zuil. In zijn optreden was de bond a-politiek, al waren er wel allerlei contacten met politici. Opmerkelijk is de royale bijdrage van predikanten aan de activiteiten van de bond. Ook vanaf de kansel droegen zij de ideeën van hun vereniging uit. Zowel voor als na de Tweede Wereldoorlog werd veel propaganda gemaakt. Door middel van pamfletten, brochures, de uitvoering van toneelstukken, een eigen blad, openbare vergaderingen en propaganda-autotochten moest Nederland voor de idee van staatspensionering worden gewonnen. Daarnaast werden adressen aan de koningin geschreven, evenals brieven aan (kandidaat-)Kamerleden en politieke partijen.

Het zal geen verrassing zijn dat ons land diverse verenigingen ter behartiging van de belangen van ouderen kende. Vanzelfsprekend bestond een indeling volgens de lijnen van de drie 'zuilen', maar binnen het niet-confessionele volksdeel konden bejaarden uit vier organisaties kiezen: de Bond voor Staatspensionering, de Algemene Bond van Ouden van Dagen, de Nederlandse Bond voor Ouden van Dagen en de Rotterdamse Bond van Ouden van Dagen. In oktober 1954 vond overleg tussen de deze vier bonden plaats. Doel was het bereiken van een grotere eenheid. Dit overleg kunnen we beschouwen als de start van de Vereniging COSO (Centraal Orgaan Samenwerkende Organisaties). In juni 1956 trad de Roomskatholieke Unie van Diocesane Bonden van Bejaarden en Gepensioneerden (uit 1952, in 1979 Unie KBO (Katholieke Bonden van Ouderen geheten) toe. De contacten werden in februari 1957 in een officieel verband geformaliseerd. Na haar oprichting in 1960 nam ook de PCOB (Protestants-Christelijke Organisatie van Bejaarden) aan dit overleg deel. In 1969 werd een reorganisatie doorgevoerd en in 1970 werd de vereniging herdoopt in COSBO (Centraal Orgaan Samenwerkende Bejaardenorganisaties).

Na verloop van tijd bleek dat de doelstellingen van de Bond voor Staatspensionering en de Algemene Bond van Bejaarden veel gemeenschappelijk hadden. Vanaf 1970 werden serieuze pogingen ondernomen om nader tot elkaar te komen. In inventarisnummer 295 (uit 1971) komen fusiemogelijkheden van ABvB en BvS aan de orde. In 1971 werden fusie-commissies ingesteld en werden statuten voor een nieuwe bond ontworpen. Daarbij werd uitgegaan van een samengaan per 1 januari 1972. Het lijkt alsof men bij de top van de verenigingen in dezen verder was dan aan de basis. In een brief van 13 maart 1973 van de secretaris van de ABvB aan de BvS wordt tenminste gesproken van "een zekere weerstand tegen "fusie" ", ook al werd voortzetting van het contact op prijs gesteld. Het hoofdbestuur van de BvS kon uiteraard weinig anders doen dan dit standpunt accepteren. Ook hier bestond de mening dat "de uitgangspunten van beide organisaties voldoende raakvlakken hebben" om "niet tot een volledig afbreken van de contacten over te gaan". Niet alleen de fusie-commissies, ook de hoofdbesturen zouden in de komende jaren met enige regelmaat gezamenlijke bijeenkomsten kunnen houden en aldus nader tot elkaar kunnen komen. Voor de toekomst werd een fusie dus beslist niet uitgesloten (inv.nr. 212). Anderzijds is duidelijk dat de besprekingen niet altijd heel vlot verliepen. In de vergadering van het Dagelijks Bestuur van de BvS op 26 januari 1973 werd althans met enige wrevel geconstateerd dat de verwachte reactie van de gesprekspartner uitbleef (inv.nr. 190).