2.21.245 Inventaris van het archief van ir. P.H. Bosboom [geboren 1911], 1941-1984

Ir. Bosboom, geboren 15 juli 1911 was van 1941 tot 1944 werkzaam bij de Noord-Zuid Hollandse Tramweg Maatschappij.

Van 1944 tot 1969 directeur van het organisatiebureau Bosboom en Hegener. Naast dit directeurschap vanaf 1954 adviseur voor de NS. Aanvankelijk golden de adviezen de uitvoerende diensten. Vanaf 1958 door toedoen van directeur Wansink adviseur voor de gehele bedrijfsvoering.

Per 1 januari 1969 benoemd tot Hoofddirecteur van de NS.

Per 1 juni 1973 afgetreden.

De eerste jaren na de bevrijding worden gekenmerkt door het grote elan waarmede de spoorwegen het herstel hebben aangepakt. Namen als F.Q. den Hollander en de radiospreker Posthumus Meyes zijn met deze periode verbonden. De stoomtractie maakte plaats voor electrische- en dieseltractie, stations en bruggen werden herbouwd en de dienstregeling uitgebreid. Toen dat alles echter klaar was vatte de mening post dat ook inderdaad nu alles klaar was.

Het beleid werd voornamelijk het bedrijf zodanig te beheren dat het zo goed mogelijk bleef zoals het was. Aan deze beleidsvoering kleefden twee bezwaren. Ten eerste werd onvoldoende gereageerd op veranderingen die buiten het bedrijf zich aandienden. In het personenvervoer werd eerst de bromfiets en daarna de auto een geduchte rivaal. In het goederenvervoer uiteraard de vrachtauto die van huis tot huis kon vervoeren. Daarnaast breidden de steden zich op nooit vertoonde wijze uit met nieuwe bebouwingen die steeds verder van de stations verwijderd kwamen te liggen. De gevolgen waren een daling van de opbrengsten.

Hierop werd gereageerd met een zo zuinig mogelijk beleid dat voor het personeel weinig prettige gevolgen had. Het achterblijven van de beloning bij collega's in het bedrijfsleven werkte demotiverend. Ook bij het hogere personeel was demotivatie merkbaar door het ontbreken van plannen op elk gebied. Dat de directie achter dit beleid stond was in dat tijdsbestek wel te verklaren. Door overheid en bevolking werd het spoorwegbedrijf als een particulier bedrijf beschouwd dat niet langdurig met verlies kon werken. Men diende bij NS de tering naar de nering te zetten en als er geen positief resultaat viel te behalen kon men beter stoppen. Ook van regeringszijde drong men aan op plannen tot het sluiten van vele spoorlijnen. In deze situatie ontstond in de top van het bedrijf een gevoel van machteloosheid temeer daar van geen enkele zijde steun werd verwacht.

Dat het bedrijf tegen deze situatie niet was opgewassen was mede het gevolg van de wijze waarop het bedrijf was georganiseerd en het gebrek aan interne communicatie. Het bedrijf was verdeeld in een aantal diensten. Iedere dienst had een duidelijke verantwoordelijkheid voor eigen handelen. De gehele buitendienst was het terrein van Exploitatie. Er waren drie technische diensten en een dienst van vervoer voor de dienstregeling. Daarnaast de ondersteunende diensten van Financiën en commercie. De top werd gevormd door een drietal directeuren die ieder enkele diensten overkoepelden.
Dit was een zuiver hiërarchische organisatievorm.

Binnen iedere dienst verliepen de communicatielijnen van boven naar beneden en omgekeerd. Tussen de diensten onderling bestond op ieder niveau enige informele communicatie maar soms ook helemaal niet. In deze structuur was de integratie in het bijzonder voor de directie weggelegd. Daar ieder van de drie directeuren vooral het belang van de hun ondergestelde diensten nastreefden, verliep deze integratie stroef. Merkwaardig is dan ook dat er geen orgaan voor planning bestond. Er bestond de heimelijke vrees dat planning eigen handelen zou kunnen belemmeren. Ten dienste van de coördinatie van bepaalde uit te voeren werken bestonden er ad hoc werkverbanden.

Het was vooral het geïsoleerd werken van de bedrijfsonderdelen, de onbekendheid met het doen en laten van deze onderdelen bij andere en ook het wantrouwen ten opzichte van elkaar dat de statische toestand veroorzaakte. Ook kwam het nauwelijks voor dat iemand van de ene dienst naar de andere overging, wat weer tot gevolg had dat er maar zeer weinigen waren die over een enigszins brede bedrijfskennis beschikten.
De geschetste situatie in deze jaren werd maar door enkelen in zijn totale omvang onderkend. In het directietrio was het drs. D.J. Wansink die de stoot tot verandering heeft gegeven om de impasse waarin het bedrijf was geraakt te doorbreken.

Schenking (van een niet overheidsarchief)

Het archief omvat de geschiedenis van de verandering van de beleidsvorming van de Nederlandse Spoorwegen over de periode van ongeveer 1955 tot 1975. In deze jaren is de beleidsvoering van het bedrijf van een statische benadering omgevormd tot een dynamische.

Om in een groot bedrijf als de spoorwegen een dergelijke hervorming tot stand te doen komen is een grote inspanning vereist. Naast de organisatie, van hoog tot laag, moet er ook een mentaliteitsverandering plaats vinden. Daarnaast dient de plaats in de samenleving zoals die door de burgers en de overheid wordt beleefd, te worden herzien.

Uiteindelijk is een gewijzigd beleid zichtbaar aan concrete zaken zoals service, nieuwe lijnen, nieuw materieel, nieuwe dienstregeling, nieuwe stations, meer veiligheid en grotere doelmatigheid. Aan het grote aantal verslagen en rapporten in dit archief is te volgen hoe de veranderingen tot stand kwamen.

Van bijzondere waarde is het dat zo duidelijk blijkt dat alleen door ingrijpende reorganisaties een wezenlijke verandering tot stand is kunnen komen. In dit archief ligt het zwaartepunt op de wijze waarop beleid en deelbeleid tot stand komt.

Wil een beleid wezenlijk veranderen dan moet dit worden gedragen door mensen die het begrijpen, er geheel achter staan en er de verantwoordelijkheid voor willen en kunnen dragen. Omdat beleidshervorming mensenwerk is kunnen we zien dat er zoveel tijd mee gemoeid is. Vanaf 1968 begint de verandering naar buiten merkbaar te worden, maar de voorbereidingen zijn dan al ongeveer zeven jaar in gang.

De horizontale organisatorische verbanden zijn voor de vorming van het archief wezenlijk van belang. In deze verbanden heeft de voorbereiding van alle beleid plaatsgevonden. De vraag hoe is beleid gevormd, hoe is een project ontstaan is de meest interessante. De hierop betrekking hebbende stukken zijn in dit archief bewaard. Veel zaken zijn vanzelfsprekend in meerdere commissies behandeld.

Het archief kent geen beperkingen voor het raadplegen van stukken als gevolg van slechte materiële staat.

Openbare archiefstukken kunnen online worden aangevraagd en gereserveerd. U kunt dit ook via de terminals in de studiezaal van het Nationaal Archief doen. Om te kunnen reserveren dient u de volgende stappen te volgen:

1. Creëer een account of log in.
2. Selecteer in de archiefinventaris een archiefstuk.
3. Klik op ‘Reserveer’ en kies een tijdstip van inzage.

Bij het citeren in annotatie en verantwoording dient het archief tenminste éénmaal volledig en zonder afkortingen te worden vermeld. Daarna kan worden volstaan met verkorte aanhaling.

VOLLEDIG:
Nationaal Archief, Den Haag, Collectie 463 P.H. Bosboom, nummer toegang 2.21.245, inventarisnummer ...

VERKORT:
NL-HaNA, Bosboom, P.H., 2.21.245, inv.nr. ...

Inventarisnummers van dit archief zijn niet in kopievorm beschikbaar