2.13.187 Inventaris van de archieven van de Koninklijke Militaire Academie en het Curatorium van de Koninklijke Militaire Academie, 1947-1987

De Nederlandse krijgsmacht is één van de grootste en meest gecompliceerde organisaties van Nederland. Zij heeft, net als iedere andere organisatie, voortdurend behoefte aan hooggekwalificeerd personeel met aan het hoofd: de manager.

Nu zijn er natuurlijk ook verschillen tussen de krijgsmacht en andere delen van de maatschappij. Zo is een groot deel van alle activiteiten van de krijgsmacht gericht op het goed functioneren onder crisisomstandigheden. Dat betekent dat de leiders van de krijgsmacht een bijzonder zware verantwoordelijkheid moeten kunnen dragen.

Een ander belangrijk verschil is dat de toekomstige managers, de officieren, hun initiële opleiding in eigen bedrijf volgen. Dit geschiedt zowel voor de Koninklijke Landmacht (KL) als voor de Koninklijke Luchtmacht (KLu) aan de Koninklijke Militaire Academie (KMA) te Breda.

De KMA is sinds 24 november 1828 gevestigd in het Kasteel van Breda, de oorspronkelijke residentie van de Nassau's in de Nederlanden. In de tijd tot de Tweede Wereldoorlog die voor Nederland begon op 10 mei 1940, wist de KMA zich een vooraanstaande positie in het militaire leven en in Breda te verwerven. Gedurende de studietijd verblijft de cadet intern op de KMA, op het Kasteel van Breda. Het was en is een opleiding voor militair wetenschappelijk onderwijs, waarbij ook in de vrije tijd, in het verband van het cadettencorps, aan de vorming van de militair werd en wordt gewerkt, voornamelijk door omgang met elkaar. Het corps stond en staat nog steeds onder bestuur van een senaat die zich bezighoudt met het organiseren van allerlei activiteiten, zoals het assaut, het corpsbal, en er is ook een commissie die zich bezighoudt met samenstelling van het jaarboek, de Cadettenalmanak.

In 1939 was onder de oorlogsdreiging het aantal cadetten gegroeid tot 555, vergeleken met het aantal van 127, waarmee in 1828 de opleiding begon, een groot aantal. Ook de aankomende officieren van de KNIL, het Koninklijk Nederlands Indische Leger, volgden hun opleiding aan de KMA.

Na de capitulatie werd de KMA op 15 juli opgeheven. Echter, voor de KNIL werd er in november 1940 nog een KMA in Bandoeng opgericht. Op het terrein van de KMA werd een 'School Breda voor de Opbouwdienst' opgericht om de cadetten voor te bereiden op een opleiding aan een civiele universiteit en hogeschool. Het cadettencorpsleven ging wel door, hetzij op een zeer laag pitje. Officieel opgeheven, ging het corps toch door met activiteiten, voornamelijk in Den Haag. De inventaris en de bibliotheek bleven behouden tijdens de oorlog.

Breda werd op 29 oktober 1944 bevrijd. De bibliothecaris van de KMA was toen belast met het beheer van het KMA-complex, zoals ook tijdens de mobilisatie en de oorlogsdagen in mei 1940. In 1946 kwam de School Reserve Officieren Infanterie (voor de oorlog had ook deze school een vestiging op het terrein van het Kasteel) weer terug op het terrein van de KMA. De officiersopleiding was voorlopig gevestigd in Harderwijk.

In 1947 ging de organisatie van de KMA op de schop evenals de infrastructuur. Na aanvankelijke aarzeling, planning voor eventuele verhuizing naar het Gooi en acties door de middenstand in Breda, die de KMA liever niet daar vandaan zagen vertrekken, werd toch weer besloten om verder te gaan met de KMA in Breda. De infrastructuur moest grondig worden verbeterd. Er zou nieuwe grond worden aangekocht en begonnen gemaakt met de bouw van nieuwe woonpaviljoens. Ook aan sportvelden en andere ruimte voor vrije tijdsbesteding zouden de planners gaan denken.

De opleiding van de cadetten startte na de oorlog pas weer op 1 september 1948 met een cursus op de stormschool in Bloemendaal en pas op 18 oktober 1948 weer op de KMA. Pas op 14 juli 1949 kon de KMA en in aanwezigheid van hoogwaardigheidsbekleders, waaronder Z.K.H. Prins Bernhard, feestelijk worden heropend. Tijdens die opening is duidelijk waar het KMA dan naar toe wil: een academie in een moderner jasje, aangepast aan de eisen van de tijd, zowel infrastructureel met plek voor gemotoriseerd vervoer en plannen voor een campusachtig terrein, als onderwijskundig, de groei naar een volwaardig militair wetenschappelijk onderwijsorgaan, met oog voor de militaire waarden, maar ook in staat om te gaan de moderne militaire apparaten, installaties en doctrines. De werving ging echter moeilijk omdat er veel gevraagd werd van de aspirant officier voor een relatief laag salaris. De cadetten werden in deze tijd vooral opgeleid tot pelotonscommandant, met weinig aandacht voor 'wetenschappen'.

Na een rekrutenopleiding van drie maanden volgden de cadetten van de cavalerie, infanterie, artillerie en militaire administratie elf maanden een opleiding tot reserveofficier aan de school voor reserveofficieren van het wapen waar zij later als officier zouden worden ingedeeld. Dit ook ter bevordering van de teamgeest met de overige reserveofficieren. Dan volgde de definitieve selectie. Daarna drie maanden opleiding aan de wapenschool en zes weken commandotraining aan de Stormschool te Bloemendaal, later Roosendaal. Vanaf het studiejaar 1951-1952 is dit afgeschaft en werden zowel de rekrutenopleiding, later genoemd eerste oefening, als het gehele eerste jaar aan de KMA gehouden. Dit bevorderde het toezicht door de gouverneur. Wel behouden bleef de commandotraining van zes weken. Daarna vervolgden zij twee jaar (sommige delen, zoals de Genie, drie jaar) hun opleiding aan de KMA. Technische cadetten van de genie, verbindingsdienst en technische dienst vervolgden vanaf hun rekrutenopleiding direct hun opleiding aan de KMA. Officieren vliegers in spe volgden eerst een militaire opleiding van een jaar aan de KMA en daarna een vliegeropleiding van twee jaar, elementair (EVO) in Gilze Rijen en de voortgezette (VVO), eventueel ook in de Verenigde Staten van Amerika. Technische studenten van de Koninklijke Luchtmacht vervolgden hun derde jaar bij de Technische Hogeschool in Delft.

Het cadettencorps werd ook weer nieuw leven ingeblazen. Het was een belangrijk instrument om de eenheid bij de cadetten weer in gang te zetten. De senaat was een belangrijke gesprekspartner voor de staf en de ontgroening ('feuttijd' met de jongstejaars 'stieren') was weer volgens de oude traditie opgestart. En ook de pa-zeun (oudere-jongerejaars buddy-relatie) traditie werd weer in ere hersteld. Natuurlijk was er ook het jaarlijkse cadettenbal, het Assaut. Verder was er ook aandacht voor het geestelijk leven (Rooms-Katholieke en Protestants-Christelijke cadetten hadden hun eigen kapellen) en het sportleven. Het KMA-corps had een eigen sportvereniging, waarmee ze ook aan reguliere competities van de verschillende sportonderdelen deelnamen, zoals hockey, volleybal en basketbal.

In die tijd werden in het verband van de Nederlands-Indonesische Unie, na de soevereiniteit van Indonesië opgericht, werden er in de jaren 1951-1957 ook Indonesische cadetten opgeleid tot officier. Zij hadden het echter moeilijk door een gebrekkige vooropleiding. In 1957, toen de Unie eenzijdig werd opgezegd door de Indonesische president Soekarno, eindigde ook deze mogelijkheid voor Indonesische cadetten.

Zondag 1 februari 1953. De datum dat driekwart van de nabijgelegen provincie Zeeland en ook een groot gedeelte van de Biesbosch onderwater kwam te staan bij de stormvloed. Alle cadetten, aanwezig in het Kasteel, werden ingezet om hulp te verlenen bij reddingsacties en het dichten van dijken, tot vier weken na de ramp, en de opvang van slachtoffers. Het terrein van de academie diende als opvangcentrum.

Op 20, 21 en 22 juli 1953 vierde de KMA, het 125-jarig bestaan. Hare Majesteit Koningin Juliana vereerde de academie met een bezoek, samen met haar echtgenoot, Z.K.H. Prins Bernhard. Ook was er een diner met ex-cadetten van de KMA, het reünistendiner.

Bij de oprichting van het krijgsmachtdeel 'de Koninklijke Luchtmacht' in 1953 was er sprake van oprichting van een aparte opleiding voor aspirant officieren van de Koninklijke Luchtmacht. De luchtmachtcadetten voelden zich een 'minderheid' op de KMA, er heerste, volgens hen, een echte landmachtcultuur. En ook de vliegvaardigheid van de toekomstige vliegende officieren leed eronder. Een aparte luchtmachtacademie, neergezet bij een vliegbasis, bijvoorbeeld bij de toen nog bestaande vliegbasis Ypenburg, zou een oplossing kunnen zijn. Echter, nooit is het ervan gekomen door hiaten in de planning door een daartoe ingestelde commissie. Het voornemen is altijd een 'luchtkasteel' gebleven. De luchtmachtcadetten werden wel tezamen opgenomen in een 'cadettensquadron'.

In 1960 trad de wet op het Wetenschappelijk Onderwijs in werking. Dit was aanleiding tot verhoging van het niveau van het onderwijs en verdere wetenschappelijke vorming. De commissie van de Wall Bake zag het licht en die kwam tenslotte tot het doel van de opleiding.

• De vorming en ontwikkeling van karakter en leiderskwaliteiten.
• Het leggen van een wetenschappelijke basis en kweken van studiezin.
• Het onderwijzen van vaktechnische kennis.
• De vorming en ontwikkeling van de lichamelijke geoefendheid.

De doelstelling van de KMA zou moeten zijn: "De ontwikkeling tot die persoonlijkheid, waardoor de officier in staat is leiding te geven in en aan een technologisch hoog ontwikkelde, militaire organisatie, met alle daaraan verbonden personele en materiële problemen, betreffende zijn verantwoordelijkheid t.a.v. de samenleving".

Het was vanzelfsprekend dat de cadettenhuisvesting werd verbeterd. Het eerste jaar zou de cadet moeten verblijven in het kasteel zelf, daarna krijgt hij de beschikking over een eigen zit-/slaap- studeerkamer in een van de woonpaviljoens van de academie.

De opleiding werd in 1960 als volgt omgevormd, zodat de wetenschappelijke vorming een steeds grotere rol zou gaan spelen ten opzichte van de militaire vorming: In het eerste jaar volgden de cadetten in het eerste trimester de militaire basisvorming. In het tweede en derde trimester wisselden wetenschappelijke en militair-technische opleiding elkaar af. Dit ging niet werken, zodat de wetenschappelijke vorming vanaf 1961-1962 in blokken werd geconcentreerd. In het tweede, derde en vierde jaar kreeg hij een militaire functieopleiding, gericht op het eigen wapen of dienstvak (Koninklijke Landmacht) of op de functiegroep (Koninklijke Luchtmacht) en op wetenschappelijke vorming. Toen volgden de landmachtcadetten ook een cursus bij het Korps Commandotroepen in Roosendaal. Ontwikkeling van de persoonlijkheid en lichamelijke oefening waren ook belangrijk. Voor de wetenschappelijke vorming was er de keuze tussen Sociale en Economische studie, Administratieve en Economische richting (verplicht voor cadetten van het dienstvak Militaire Administratie) en Technische Studie (verplicht voor cadetten van de Verbindingsdienst, Elektronische Dienst (Koninklijke Luchtmacht), Technische Dienst en Genie). De cadetten van de Militaire Administratie, Technische, Elektronische en Verbindingsdienst en de Genie volgden een vijfjarige opleiding, de overige een vierjarige opleiding. Naast de studierichtingen waren er ook nog de algemene afdelingen Algemene Militaire Wetenschappen (AMW) en Algemene Vorming, met daarbij het talenonderwijs. Ter ondersteuning van het onderwijs kwamen er ook dienstplichtig vaandrigs, academisch gevormd (ROAG=reserveofficieren, academisch gevormd) op de KMA.

Op 24 november 1961 vond de installatie plaats van twee gremia, die een belangrijke rol zouden gaan spelen bij het wetenschappelijke onderwijs aan de KMA, de Raad van Gouverneur en Assessoren (RGA) en het Curatorium van de KMA. Waarover meer in hoofdstuk 2 van deze inleiding.

Dit curatorium en ook de leiding van de KMA waren van mening dat de wetenschappelijke opleiding ook wettelijk erkend zou moeten worden. De Wet van het Wetenschappelijk Onderwijs Krijgsmacht (WWOK) zou dat mogelijk moeten maken. Deze erkenning zou als voordelen opleveren bij de werving en bij het zoeken naar capabele docenten. Door de wijzigingsplannen met betrekking het wetenschappelijk onderwijs in de burgerwereld zette de Minister van Defensie deze plannen in 1969 in de ijskast.

In 1965 werd er een commissie opgericht die de opleiding moest verbeteren, de Commissie 'Verbetering Opleidingen KMA' (VOKMA) En die kwam tot de conclusie dat de wetenschappelijke vorming en de vorming tot militair moest worden gesplitst in fases (fasering). Dit vond plaats vanaf het opleidingsjaar 1968-1969. Waardoor de opleiding er als volgt kwam uit te zien: De eerste vier maanden waren bedoeld om de cadet de militaire samenleving te leren kennen. Dan is er ook de 'feuttijd', waar de nieuwbakken cadetten in het cadettencorps werden geïntroduceerd. In de zomermaanden is er tijd voor voortgezette militaire vorming, waarbij ook de commandotraining aan het einde van het eerste jaar en veel aandacht voor sport. In de zomermaanden aan het einde van het tweede jaar is er ook een periode, waarin de cadetten gedetacheerd worden bij een eenheid in het land. Daarbuiten is de meeste tijd gereserveerd voor de militair wetenschappelijke vorming, hoewel er dan ook aandacht blijft voor de militaire discipline in de cadettencompagnie, waar de ouderejaars commandantenfuncties uitoefenen. De cadet kan dan als vanouds kiezen tussen verschillende studierichtingen, zoals daar al zijn en blijven de Sociale en Economische studierichting, de Technische Studierichting en de Administratieve en Economische studierichting. Daarnaast blijft er aandacht voor de Algemene Militaire Wetenschappen en de Algemene Vorming, met de talen. Op deze manier krijgt de opleiding een wetenschappelijke status en de nadruk van de opleiding komt steeds meer te liggen op militair leiderschap.

Voor cadetten technische studies voor de Verbindingsdienst/Elektronische Dienst (Koninklijke Luchtmacht), Technische Dienst Koninklijke Landmacht, Vliegtuigbouwkunde voor de Technische Dienst Koninklijke Luchtmacht, de Genie en de administratief economische studie voor de Militaire Administratie waren er vijf leerjaren benodigd.

Er was een wijziging dat de cadetten van de Militair Geneeskundige Troepen, het Dienstvak der Intendance en het Dienstvak Aan- en Afvoertroepen verplicht de economisch-logistieke variant van de Sociale en Economische studierichting gingen volgen. In het kader van deze variant nog het volgende. Als voorloper op de toekomstige onderwijsvernieuwing was in 1977 de administratieve en economische studierichting, samen met de onderafdeling Economie en Logistiek van de sociale en economische studierichting omgevormd tot de studierichting Economie en Financiën, dus vanzelf verplicht voor de cadetten van de Militair Geneeskundige Troepen, het Dienstvak der Intendance en het dienstvak Aan- en Afvoertroepen. Deze indeling is gehandhaafd tot 1985, als de bedrijfskunde zijn intrede doet en de wetenschappelijke en militaire opleiding weer worden geïntegreerd.

Het laatste jaar is voor alle cadetten een specialistische militaire opleiding bij een opleidingseenheid, behorende tot het wapen of dienstvak, waar de cadetten als officier worden ingedeeld.

De roep om democratisering bij de dienstplichtige militairen dringt ook door tot binnen de dikke muren van het kasteel en heeft effect op soms jarenlange tradities. Het traditionele systeem van opleiden in internaatsverband is vrijwel losgelaten. In het eerste jaar worden de cadetten nog op het Kasteel gelegerd. In het tweede jaar worden ze gelegerd op het Prins Frederik Hendrikpaviljoen, nog gelegen op het terrein van het Kasteel. Maar de derdejaars vinden al hun eigen plekje op het buiten het terrein gelegen Prins Bernhardpaviljoen, zonder toezicht. In 1960 woonde een aspirant cadet nog bij zijn ouders. Eerst mochten cadetten vaandrig (vierdejaars) tijdens hun studietijd trouwen en na 1978 mochten alle cadetten trouwen. Hetgeen ook echt wel gebeurde. Ook door de verhoging van het zakgeld en voor de vierdejaars het salaris. De groetplicht verdwijnt in 1973.

De cadetten kregen in die tijd ook steeds meer zakgeld, zodat zij ook steeds meer vrijheid hadden om in hun vrije tijd dingen te doen, waarvoor eerder minder gelegenheid was, zoals uitgaan, hobby's en het starten van een relatie.

In 1978 worden vrouwen worden tot de KMA toegelaten. Eigenlijk was er geen ontkomen aan als uitvloeisel van de ratificatie door Nederland van het internationaal verdrag van de rechten van de vrouw (pas in 1972, het verdrag was al in 1953 opgesteld). Vrouwen moesten op dezelfde functies als mannen worden toegelaten, mits geschikt. Hetgeen betekende, dat zij ook op de KMA moesten worden toegelaten, als zij aan de eisen konden voldoen. Daar lag natuurlijk ook de kneep, want deze waren natuurlijk opgesteld voor en door mannen. Dat eerste jaar waren er drie vrouwen, waarvan er al spoedig één afhaakte. Er waren natuurlijk wel knelpunten, zoals de fysieke eisen en het klimaat van het mannenbolwerk KMA. De vrouwen voelden dat zij zich daar moesten bewijzen. En niet alle mannen waren overtuigd van hun kunnen.

Er waren ook Surinaamse cadetten. Tot 1975 in het kader van de Troepenmacht in Suriname, na de onafhankelijkheid van Suriname in het kader van een afspraak dat nog tien jaar cadetten van het Surinaamse leger door de KMA konden worden opgeleid. Hieraan kwam in 1983 (na de decembermoorden in 1982) een einde.

Ook het cadettencorps ontkomt niet aan de veranderende tijden. Het blijft wel een belangrijk onderdeel van het leven op de KMA. De democratisering ontpopt zich echt als er een lid van het senaat wordt toegelaten tot de Raad van Gouverneur en Assessoren in 1973. Ook de ontgroening ontkwam niet aan de nieuwe ontwikkelingen in de maatschappij. In 1963 was het de wens dat fysiek 'foeten' al afgelopen zou zijn, hoewel het lastig was oude gebruiken los te laten. En meer en meer paste het corps, daartoe aangespoord door de leiding van de KMA de ontgroening aan. Ook de komst van de eerste vrouwen was hier debet aan. De mens werd meer centraal gesteld, de ontgroening werd dus 'menselijker'. De naam veranderde van 'foettijd' naar 'coördinatieperiode'. Ook was het corps het medium om de 'normen en waarden' aan de aspirant officieren over te brengen, zoals daar zijn tafelmanieren, omgang met 'feeën' (vriendinnen) van cadetten tijdens het assaut en het omgaan met het onuitroeibare fenomeen van het spieken en het opleggen van 'straffen' met betrekking tot dat fenomeen en opname ervan in een kort bestaande Erecode. Die verviel juist omdat de sanctie, het uitsluiten van verdere deelname aan de opleiding, te hoog was voor het overtreden van beide daarin opgenomen richtlijnen: het niet beklimmen, op de juiste manier binnengaan van het Prins Bernhardpaviljoen en het niet toelaten van vrouwen op de kamer, later vervangen door het 'niet op onrechtmatige wijze toe-eigenen van kennis', ofwel het niet spieken. Deze erecode werd dan ook vervangen door de cadettenbelofte. De sanctie werd 'verbod van deelname aan corpsactiviteiten'. Het niet spieken bleef wel deel uitmaken van deze belofte. Wat altijd is gebleven is het assaut, het jaarlijks terugkerende corpsbal. En wee de cadet, die geen 'fee' (vrouwelijke partner) bij zich had. Hij zou het niet gemakkelijk krijgen.

Sport was en is een belangrijk onderdeel op de KMA. Het was ook van belang voor het imago van de KMA, maar ook voor de vorming en fysieke conditie van de officier in spe. Ook kwam hij en later ook zij in contact met de burgermaatschappij, vooral bij deelname aan reguliere competities en wedstrijden.

De taptoe kwam in 1976 naar Breda, naar de Parade, het centrale plein op het Kasteelterrein, nadat in Delft de gemeenteraad had besloten, dat het daar niet meer gehouden mocht worden. Dit evenement was heel belangrijk voor de contacten met de burgers van Breda, net als overigens de deelname van de cadetten aan het uitgaansleven. Bekend zijn in dat kader de 'Pa-Zeun stapavonden', waarbij de ouderejaars 'pa' de jongerejaars 'zeun', aan hem toevertrouwd, het uitgaansleven leerde kennen. De zoektochten door cadetten naar feeën voor het assaut zijn al die tijd een belevenis voor de Bredase meisjes geweest. Het was wel zo dat bepaalde kroegen bij de cadetten favoriet waren, waardoor deze niet echt integreerden. De 'feeën in spe' wisten natuurlijk wel, welke kroegen dat waren.

Tot slot iets over het 150-jarig bestaan van de KMA in 1978. Ook daar besteedde de gemeente Breda veel aandacht aan, zoals een tentoonstelling, bijzondere colloquia en een symposium over het militaire denken in Nederland en Nederlands Indië. Ook was er natuurlijk een reünie en schreef de bibliothecaris een gedenkboek. Ook waren er sportwedstrijden met deelname door teams van de KMA. Tenslotte was er 23 november de uitreiking van het nieuwe vaandel, geschonken door de gemeente Breda

Bij deze beschrijving van de geschiedenis van de KMA is gebruikt gemaakt van onderstaande bronnen:

• Studeren in Uniform: 175 jaar Koninklijke Militaire Academie 1828-2003 / red. Petra Groen en Wim Klinkert. - Den Haag: SDU uitgevers, 2003. - ill
  • Hoofdstuk vier: De KMA in de Tweede Wereldoorlog / J.W.M. Schulten. - p. 255-298
  • Hoofdstuk vijf: Leren Studeren: De verwetenschappelijking van het onderwijs aan de KMA 1948-1961 / W.P.R.A. Cuppers. - p. 299-362
  • Hoofdstuk zes: Op zoek naar wetenschappelijke erkenning 1960-2003 / H. Roozenbeek - p. 363-452
• De Koninklijke Militaire Academie. - 's-Gravenhage: Ministerie van Oorlog Directoraat Personeel, 1953. - 106p., ill
• KMA: Inlichtingen 1974. - [Breda] : KMA, 1974. - 55p., ill
• Herinneringen van kol. b.d. der Koninklijke Marechaussee H. van den Bout (1929-2008), afgestudeerd aan de KMA in 1954.

De studierichting en de samenhang daarvan met de wapen-/dienstkeuze

Uit: KMA: Inlichtingen 1974

Op de aanbevelingen van de Commissie Calmeyer werd noch op het Ministerie van Oorlog noch op dat van de Marine enige actie genomen.

Een ander belangrijk punt op de agenda vormde het probleem van de infrastructurele voorzieningen ten behoeve van de Afdeling Technische Studie. Tenslotte kwam de lichamelijke vorming aan de orde.

Na de eerste vergadering op 27 januari 1962 kwam het Curatorium in de loop van datzelfde jaar nog zeven keer bijeen. In 1962 vonden er in totaal dus acht bijeenkomsten plaats, wat aanzienlijk minder was dan op de eerste vergadering was gepland. Diezelfde vergaderfrequentie werd ook in de jaren 1963-1965 en in 1976 gehaald. In de periode 1966-1975 werden jaarlijks zes of zeven bijeenkomsten gehouden. Vanaf 1977 schommelt het aantal vergaderingen per jaar echter rond de vier. In het meer recente verleden is de vergaderfrequentie, zeker in vergelijking met de jaren 1962-1965, dus nogal teruggelopen. De belangrijkste consequentie hiervan was, dat steeds meer zaken schriftelijk moest worden afgehandeld. In totaal is het Curatorium in de eerste vijfentwintig jaar 146 keer in vergadering bijeen geweest.

Ofschoon de ervaringen met de VOKMA zeker niet slecht waren, maakte zich aan het begin van de jaren zeventig andermaal een gevoel van onzekerheid meester van het Curatorium en RGA. Deze onzekerheid was terug te voeren op verschillende factoren. Eerst was er het probleem van de motivatie. De instelling van de cadetten liet, naar het oordeel van het Curatorium en de RGA, nogal te wensen over. Bovendien was er een relatief groot verloop. Daarnaast was de animo voor een carrière in de krijgsmacht sinds enkele jaren sterk tanende, zodat er in defensiekringen ernstig rekening mee werd gehouden, dat de KMA in de toekomst wellicht ook abituriënten met een HAVO- of HBO-opleiding zou moeten aannemen. De verminderde belangstelling voor een loopbaan als officier vloeide voornamelijk voort uit de maatschappelijke veranderingen in ons land in de tweede helft van de jaren zestig. De gebrekkige motivatie werd ook geweten aan de opzet van de VOKMA. Het nieuwe onderwijssysteem had tot gevolg, dat de cadetten eerst in een betrekkelijk laat stadium van de opleiding met de praktijk van hun beroep werden geconfronteerd.

Het Curatorium hechtte eveneens zijn goedkeuring aan het voorstel van de PGOV om het SMO-blok van één jaar, waarmee de opleiding sinds de invoering van de VOKMA traditioneel werd afgesloten, te splitsen en over de hele opleiding te verdelen.

In haar vierde rapport zette de projectgroep ook uiteen, hoe de eindtermen die zij al in het derde rapport in extenso had opgesomd waren uitgewerkt tot gegroepeerde bouwstenen die de basis van het onderwijs- en examenprogramma zouden gaan vormen. De PGOV gaf daarbij tevens aan, hoe het onderwijsprogramma er uiteindelijk uit zou gaan zien. Ook dit rapport verkreeg de instemming van het Curatorium.

In het voorjaar van 1985 hechtten de Legerraad en de Luchtmachtraad hun goedkeuring aan de plannen in het kader van de onderwijsvernieuwing. Vervolgens gaf ook de staatssecretaris van Defensie (personeel) zijn fiat, zodat het nieuwe onderwijsmodel met ingang van het studiejaar 1985-1986 kon worden ingevoerd.

De invoering van de militaire bedrijfskundige opleiding met ingang van 19 augustus 1985 vormt een belangrijke mijlpaal in de geschiedenis van de KMA. Na tien jaar van intensieve voorbereidingen was een geheel vernieuwde opleiding tot stand gekomen, die qua structuur en inhoud sterk afweek van het onderwijsmodel van 1960 alsook van de VOKMA die in 1968 werd ingevoerd.

Binnen de werkzaamheden van het Curatorium stond de zorg voor een optimale opleiding van de toekomstige officieren uiteraard voorop. Daarnaast stelden de curatoren zich ten doel binnen de academische wereld erkenning van de KMA als instelling voor wetenschappelijk onderwijs af te dwingen. In het kader van dit streven zijn verschillende aspecten te onderscheiden. Allereerst dient te worden vermeld, dat het predicaat "wetenschappelijk", naar het oordeel van de curatoren, vooral diende te stoelen op de kwaliteit van het docentencorps. Bovendien betoogde het Curatorium herhaaldelijk, dat dit predicaat slechts houdbaar zou zijn, wanneer aan de KMA naast het wetenschappelijk onderwijs ruimte zou worden geschapen voor wetenschappelijk onderzoek. In het streven naar erkenning van de wetenschappelijke status van de KMA vormen de pogingen van het Curatorium om een nieuwe wettelijke regeling van het militair onderwijs tot stand te brengen het hoofdelement. De bestaande wettelijke regeling voor de opleiding aan de KMA dateerde van 1890 en was zeker na de invoering van het nieuwe onderwijssysteem in 1960 aan vervanging toe. De curatoren van het eerste uur hechtten grote waarde aan de totstandkoming van een nieuwe wet, in de vaste overtuiging dat zulks een bekroning zou vormen van het proces van onderwijsvernieuwing. Zij gingen ervan uit dat een dergelijke wettelijke regeling nauw diende aan te sluiten bij de Wet Wetenschappelijk Onderwijs van 1960 (WWO'60) en ook voor het onderwijs aan het KIM moest gelden. De wet van 1890 ter regeling van het onderwijs aan de KMA was niet van toepassing geweest op de officiersopleiding aan het KIM, welke steeds was geregeld bij Koninklijk Besluit. De nieuw te ontwerpen wet diende, naar het oordeel van het Curatorium KMA, in ieder geval de bepaling te bevatten, dat afgestudeerde officieren van het KMA en het KIM de titel van militair baccalaureus zouden mogen voeren. De voorbereidingen voor een nieuwe wet begonnen kort na de installatie van het Curatorium. Al op 17 september 1963 konden de ministers van defensie en van onderwijs, kunsten en wetenschappen een ontwerp van Wet op het Wetenschappelijk Onderwijs voor de Krijgsmacht aan de Tweede Kamer aanbieden. In de memorie van toelichting zetten zij uiteen, waarom zij een wetenschappelijke opleiding van de toekomstige officieren nodig achtten. De behandeling van het wetsontwerp leverde veel problemen op. Aanvankelijk vormde vooral het al dan niet toekennen van de titel van militair baccalaureus een belangrijk struikelblok. De Minister van Defensie en de Minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen achtten het gebruik van deze graad in de praktijk vooralsnog niet zinvol. Voorlopig zou volstaan, dat de wet de mogelijkheid opende deze titel te voeren. De beide ministers werden in de zomer van 1965 in kennis gesteld van de opvattingen van het Curatorium op het punt van het militair baccalaureaat. Zij wensten echter niet op hun standpunt terug te komen. Zoals blijkt uit het memorie van antwoord van 3 juni 1966 gaven zij er de voorkeur aan af te wachten, welke ervaringen in de universitaire wereld met het baccalaureaat zouden worden opgedaan. Bij de behandeling van het wetsontwerp werd in de tweede helft van de jaren zestig weinig vooruitgang geboekt. Dit was onder meer te wijten aan het feit, dat het Curatorium KMA vooralsnog bleef vasthouden aan zijn standpunt, dat voor afgestudeerde officieren de titel van militair baccalaureus diende te worden ingevoerd. In 1969 bleek die opvatting echter niet langer houdbaar. Het probleem van de titulatuur was inmiddels in een geheel ander daglicht komen te staan, doordat het bij verschillende hogescholen ingestelde baccalaureaat niet aan de verwachtingen had voldaan.

Na behandeling door beide curatoria werd het concept opnieuw aangepast en vervolgens als voorontwerp van Wet Wetenschappelijk Onderwijs voor de Krijgsmacht aangeboden aan de Ministerraad. In de zomer van 1985 stemde het kabinet in met de voorgestelde regeling. Hierna volgde een nieuwe adviesronde. Op 24 september 1985 kregen de Academische Raad en de Onderwijsraad het voorontwerp toegezonden met het verzoek daarover te adviseren. Beide raden slaagden erin nog voor het einde van het jaar een afgerond oordeel te formuleren.

In maart 1986 konden de Minister van Defensie, de Staatssecretaris van Defensie en de Minister van Onderwijs en Wetenschappen, het voorstel van Wet Wetenschappelijk Onderwijs Krijgsmacht aan de Ministerraad aanbieden. Na goedkeuring door het Kabinet legden de bewindslieden het wetsvoorstel voor advies voor aan de Raad van State.

Vervolgens werd het aan het begin van het parlementaire jaar 1986-1987 bij de Tweede Kamer ingediend.

De eventuele totstandkoming van de Wet Wetenschappelijk Onderwijs Krijgsmacht is vooral voor de afgestudeerden van de KMA van groot belang. Voor hen zal bij aanvaarding van het wetsontwerp toelating tot de opleiding van de tweede fase en tot de promotie aan een universiteit of hogeschool tot de mogelijkheden gaan behoren.

Tenslotte mag niet onvermeld blijven, dat de positie van het Curatorium bij aanneming van het wetsontwerp vrij ingrijpend zal veranderen. In het wetsvoorstel wordt voorgesteld het toezicht op het wetenschappelijk onderwijs voor de krijgsmacht op te dragen aan de minister van Defensie.

Dat toezicht zal onder zijn gezag worden uitgeoefend door het Curatorium van de KMA, waarvan de samenstelling in die zin zal worden gewijzigd, dat daarin ook één of meer leden op voordracht van de minister van Onderwijs en Wetenschappen zitting zullen krijgen. Het Curatorium zal voornamelijk tot taak hebben de kwaliteit van het onderwijs en het wetenschappelijk onderzoek aan de KMA te bewaken.

Het archief is gevormd bij de KMA te Breda. In de administratie van het Centraal Archievendepot is niet geheel te achterhalen wanneer het archief is ingeleverd en wat de grootte ervan was. Er zijn processen-verbaal van overdracht aanwezig van archiefbescheiden over de periode 1948-1973. Deze archiefbescheiden werden veelal jaarlijks tussen 1958 en 1980 overgedragen aan het CAD. Uit de processen verbaal is de totale omvang niet meer op te maken. Ook blijkt dat er in het verleden vaker uit het archief vernietigd is, er is echter geen overzicht van wat er in het verleden is vernietigd.

Ingevolge het Koninklijk-Besluit, artikel 2, 3e lid, werd bij de Generale Staf het secretariaat van het Curatorium opgericht. Als secretaris werd aangewezen een vertegenwoordiger van de afdeling G3C (afdeling operatiën, sectie opleidingen). Vanaf de oprichting tot heden is het secretariaat gehuisvest bij de Generale Staf, later Landmachtstaf, uitgezonderd de periode van 27 januari 1972 tot 1 mei 1973, toen een hoofdofficier van de sectie LI van de Luchtmachtstaf als secretaris was aangewezen. Het archief was gedurende deze gehele periode opgeslagen bij de afdeling operatiën, sectie opleidingen. In 1987 werd door de in functie zijnde secretaris het archief 1961-1986 (groot vier strekkende meter) ingeleverd bij het Semi-Statisch Archief KL. Tijdens de inventarisatie bleek het archief incompleet te zijn en werd in april 1989 alsnog twee en een halve meter ingeleverd en verwerkt. In juli 2007 is het archief overgedragen aan het Centraal Archievendepot.

Overbrenging van een overheidsarchief

Het archief is krachtens bepalingen van de Archiefwet overgebracht.

Bij de bestudering van deze toegang en de achterliggende archiefstukken kan onderstaande lijst van afkortingen gehanteerd worden.

Het archief kent geen beperkingen voor het raadplegen van stukken als gevolg van slechte materiële staat.

Openbare archiefstukken kunnen online worden aangevraagd en gereserveerd. U kunt dit ook via de terminals in de studiezaal van het Nationaal Archief doen. Om te kunnen reserveren dient u de volgende stappen te volgen:

1. Creëer een account of log in.
2. Selecteer in de archiefinventaris een archiefstuk.
3. Klik op ‘Reserveer’ en kies een tijdstip van inzage.

Bij het citeren in annotatie en verantwoording dient het archief tenminste éénmaal volledig en zonder afkortingen te worden vermeld. Daarna kan worden volstaan met verkorte aanhaling.

VOLLEDIG:
Nationaal Archief, Den Haag, Koninklijke Militaire Academie en het Curatorium van de Koninklijke Militaire Academie, nummer toegang 2.13.187, inventarisnummer ...

VERKORT:
NL-HaNA, KMA, 2.13.187, inv.nr. ...

Inventarisnummers van dit archief zijn niet in kopievorm beschikbaar